SİLVAN VE YAKIN ÇEVRESİNE AİT DOĞAL,
TARİHSEL VE KÜLTÜREL VARLIKLARIN KORUNMASI VE TANITILMASINDA COĞRAFİ BİLGİ
SİSTEMLERİNİN KULLANIMI VE İNTERNET UYGULAMASI
Dr. Sabri KARADOĞAN[1]
Dr. Ahmet YILDIRIM[2]
ÖZET
Tarihi mekânlar bir coğrafya ya ait
uygarlık geleneğinin ve birikimlerinin ürünleridir. Söz konusu yerleşmeler bu
değerlerle kimliklerini kazanırlar. Bunlar sadece bulundukları yerin değil aynı
zamanda tüm insanlığın ortak miraslarıdır. Dolayısıyla bu kültürel miras
değerlerinin korunması, belgelenmesi ve tanıtımı son yıllarda sıkça gündeme
gelen konulardandır. İnsanlığın binlerce yıl geçmişe dayanan ortak mirasının
korunması konusunda olağanüstü çabalar ve kaygılar gündeme gelmekte ve bu
konuyla ilgili artık modern teknolojiler kullanılmaktadır.
Ne var ki tüm tarihi çevreler açısından,
için aynı şeyi söylemek mümkün değildir. Yeryüzünün insanlık tarihi ve kültür
geleneği içinde önemli bir yeri olan Dicle havzası ve özellikle bu çalışmanın
konusunu oluşturan Silvan ve çevresi açısından konu oldukça vahimdir.
Çarpık kentleşme, yanlış, hatta kötü
niyetli ve maksatlı politikalar yüzünden, Silvan ve yakın çevresine ait
kültürel miras değerleri, korunması ve tanıtılması bir yana adeta yok olması
için seferber olunmuştur. Çok geç olmadan en azından koruma bilincinin
uyandırılması var olanın kurtarılması ve belgelenmesi aynı zamanda tanıtılması
önemli bir zorunluluktur. Bu amaçla coğrafi bilgi sistemi ortamında belgeleme
ve arşivleme çalışması başlatılmış ve hem Silvan merkezine ait taşınmaz
kültürel varlıklar hem de Silvan yerleşmesiyle tarihi organik bağları olan
yakın çevreye ait kültürel varlıklar tüm çoklu ortam unsurlarıyla GIS
teknolojisi kullanılarak veritabanına aktarılmış ayrıca web üzerinden
yayınlanması amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Coğrafi Bilgi Sistemleri, Tarihi ve kültürel
varlıkalr, Kültürel miras, Silvan
GİRİŞ
Tarihi
çevreler yerleşim bölgelerini tarih öncesinden günümüze kadar geçen zaman
sürecinde yaşamış insan topluluklarının ortaya koyduğu medeniyetlerinin
birikimleri ve ürünleridir. Kentler bu değerleriyle kendi kimliklerini
kazanırlar. Geçmişin bu değerli tanıklarına, öncelikle tarihsel ve duygusal
değerleri göz önüne alınarak, saygı göstermek gerekir. Tarihi çevreler,
insanlığın ortak malı olarak kabul edilmektedir.
Son
yıllarda yaşanan sosyal ekonomik siyasal gelişmeler tarihi bir kent olan Silvan’ın
bir çok yönden gerilemesine yol açtığı gibi tarihi ve doğal yüzünün de ihmal
edilmesine neden olmuştur. Zira insanlar için çeşitli öncelikler söz konusu
olmaktadır. Fakat çok geç olmadan bir daha yerine konmayacak ve adeta kentle
özdeşleşmiş olan kültürel varlıkların ve mekânlara sahiplenme bilincinin
oluşturulması gerekmektedir. İster istemez yok olmakla karşı karşıya olan
tarihi değerler ve kültürel çevre tahribi beraberinde korumanın önemini gündeme
getirmiştir.
Tarihi
değerleri koruma kavramı, bu değerlere
ait ilk teknik dokümanları üretmeyi ve bu dokümanları oluşturabilmek için
gerekli plan ve çalışmaları organize etmeyi paylaşmayı ve güncellemeyi gerekli
kılmaktadır.
KORUMA KAVRAMI
Keleş
(1980)’e göre koruma, “kentlerin belli kesimlerinde yer alan tarihsel ve mimari
değerleri yüksek yapıtlarla anıtların ve doğal güzelliklerin kentte bugün
yaşayanlar gibi gelecek kuşakların da yararlanması için her türlü yıkıcı,
saldırgan ve zararlı eylemler karşısında güvence altına alınması” olarak ifade
edilmektedir.
Venedik
tüzüğünün 1. maddesine göre, tarihi anıt kavramının kapsamı sadece bir mimari
eseri içine almaz, bunun yanında belli bir uygarlığın, önemli bir gelişmenin,
tarihi bir olayın tanıklığını yapan kentsel ya da kırsal bir yerleşmeyi de
içerir.
UNESCO’nun
1976 tarihli genel kurul toplantısında şu ifade yer almıştır: “Her tarihi alan
ve çevresi, özel karakteri ve dengesi, onu oluşturan parçaların birbirleriyle
kaynaşmasına bağlı olan ve yapılar, mekansal organizasyon ve çevresi kadar
insan faaliyetlerini de içeren bir bütün olarak görülmelidir.” (Ahunbay, 1999)
Bir
başka yazar (Zeren 1981) ise koruma varlıklarını belgesel, tarihsel,
arkeolojik, estetik, mimari, kentsel görünüm ve doğal görünüm gibi kültürel
değer taşıyan, merak, hayranlık ve övünç gibi duygusal değerler uyandıran ve
işlevsel, ekonomik, sosyal ve siyasal olarak kullanım değeri olan tüm varlıklar
olarak yorumlamaktadır.
Dolayısıyla,
Kaya mezarları, yazılı, resimli ve kabartmalı kayalar, resimli mağaralar,
höyükler, tümülüsler, ören yerleri, akropol ve nekropoller; kale, hisar, burç,
sur, tarihi kışla, tabya ve istihkâmlar, harabeler, kervansaraylar, han, hamam
ve medreseler; kümbet, türbe ve kitabeler, köprüler, su kemerleri, su yolları,
sarnıç ve kuyular; tarihi yol kalıntıları, mesafe taşları, eski sınırları
belirten delikli taşlar, dikili taşlar; sunaklar, tersaneler, rıhtımlar, tarihi
saraylar, eski köşkler ve evler, yalılar ve konaklar; camiler, mescitler,
musallalar, namazgâhlar; çeşme ve sebiller, imarethane, darphane, şifahane,
muvakkithane, simkeşhane, tekke ve zaviyeler; mezarlıklar, hazireler,
arastalar, bedestenler, kapalı çarşılar, sandukalar, siteller, sinagoglar,
bazilikalar, kiliseler, manastırlar, külliyeler, eski anıt ve duvar
kalıntıları; freskler, kabartmalar, mozaikler ve benzeri taşınmazlar; taşınmaz
kültür varlıkları kapsamında yer alır. Tarihi mağaralar, kaya sığınakları;
özellik gösteren ağaç ve ağaç toplulukları ile benzerleri ise taşınmaz tabiat
varlığı örneklerindendir (Özen vd. 2006).
Kültürel
sürekliliğin sağlanması, fiziksel ve kültürel mirasın yaşatılarak gelecek
nesillere aktarılması, bu değerlerin özel bir çaba ile korunması ve canlı
tutulması ile mümkündür.
Korumanın
ana amacı fiziksel ve kültürel mirasın sonraki nesillere aktarılmasıdır.
Fiziksel çevrenin korunan öğeleri, günümüzün hızla değişen dünyasında kişilerin
ve toplumların kimliklerini belirleyen düşünsel ve duygusal ipuçları,
yabancılaşmaya karşı tutunulacak değerlerdir.
Tarihi
çevreler hayranlık uyandıran genel görünümleri, çeşitli üslup ve biçimleri
barındıran zengin düzenlemeleri ve özenli işçilikleriyle geçmiş toplumların
yaratıcılığının bir göstergesidir. Tarihi çevrelerin korunmasına, gelecek
kentsel oluşumları uyaran, etkileyen bir yol gösterici olarak bakılabilir. Bu
tür alanlar insan ölçüsüne göre düzenlenmiş mekânlar olarak da öğretici ve ilgi
çekicidirler.
Tarihi
çevreler kültürel ve duygusal değerlerinin yanı sıra işlevsel, ekonomik, sosyal
ve siyasal yönden de önemli ölçüde kullanım değerine sahiptirler.
Tarihi
mekânlar, çevresel kullanım ve sosyal denge açısından ve süreklilik etkisiyle o
yörede yaşayan halkın birbirleriyle sosyal ilişkilerini sağlamlaştıran, insan
ve çevresiyle olan organik bağı sağlayan ve devam ettiren en önemli
değerlerdir.
Koruma
kapsamındaki doğal ve kültürel varlıklar ayrıca sahip oldukları alt donanımları
ve yapı potansiyeli ile bir kaynak niteliğindedir ve ekonomik değer
taşımaktadır. Günümüzde çok sayıda onarılarak geniş imkânlar sunabilecek tarihi
çevreler, yeni işlevler yüklenerek yeniden kazanılabilir ve bu sayede ekonomik
tasarruflar sağlanabilir (Özen, 2005).
ÇALIŞMANIN ÖNEMİ
Tarihi ve kültürel
miras, tarihi çevreyi oluşturur. Bu tarihi çevre onu oluşturan bileşenlerin
niteliğine göre farklılık gösterir. Tarihi kent merkezleri anıtların yoğun
olarak bulundukları bölgelerdir. Bu alanların sınırları kimi zaman antik
dönemden ya da Ortaçağ’dan kalan ve kentin sanayi devrimine kadarki gelişimini
gösteren surlarla belirlenmiştir. İstanbul’da tarihi yarımada Diyarbakır
suriçi’nde olduğu gibi Silvan’da
Anadolu’nun eski kale kentlerindendir.
Tarihi çevreyi koruma
düşüncesinin gelişimi sanat değeri taşıyan anıtsal yapıların korunmasından kent
koruma düşüncesine geçişle birlikte yerleşme dokusunu oluşturan öğelerin
biçimsel ve tarihi değerlerinin anlaşılmasından sonra olmuştur.
Tarihi kentlerde
yerleşme dokusu genel olarak topografya ve coğrafi çevre ile ilginç bir bütünleşme ve uyum sergiler.
Birçok tarihi kentin, erişilmesi zor en yüksek noktasına yerleşmiş bir akropolü
ya da kalesi bulunur. Geçmişte ki muhasaralar ve saldırılar karşısında kent nüfusunun
çekilip bir müddet sığındıkları yerlerdir buralar. İşte Silvan için Hassuni
böyle bir işlev yüklenmiştir. Birçok şehirde, toplumun en çok değer verdiği
abide niteliğinde anıtlar ya da büyük tarihi yapılar vardır ve kentin
merkezinde bulunur ve kenti süslerler. Silvan için bu abide Selahattini Eyyubi
camiidir. Genel görünüme egemen bir ya da birkaç anıtın çevresinde yöreye özgü
çatı biçimleri, kubbeler, kuleler, minareler gibi tekrar eden öğelerin bir
araya gelmesiyle kent için tanımlayıcı bir özellik taşıyan siluet meydana
gelir. İşte Zembilfroş, tarihi konak ve çeşmeler ve kot minare…
Bugün için toplumun
önceliğini oluşturmayan bu tarihi değerler güzel görünümleri, çeşitli üslup ve
biçimleri barındıran zengin düzenlemeleri, hayranlık uyandıran özenli
işçilikleriyle önceki toplumların yaratıcılığının bir göstergesidir.
Bunları gözlemlemek ve
anlamak, bugünü anlamaya, kendimizi
tanımaya, tanımlamaya yardımcı bir araçtır. Geçmiş uygarlıkların sosyal ve
ekonomik yapısı, yaşam felsefesi, estetik anlayışı ile ilgili birçok ayrıntı bu
tarihi mekânlarda saklıdır. Tarihi çevreler insan ölçüsüne göre düzenlenmiş mekânlar
olarak da öğretici ve ilgi çekicidirler. Sosyal ilişkileri olumlu yönde
etkileyen ve bireyler arasındaki birlik duygusunun pekiştirilmesine yardımcı
olan yanları vardır. Böyle bir çevrede bulunmak kişiyi mutlu etmektedir. Yaşam
koşullarının, geleneklerin, yapım tekniklerinin hızla değiştiği bir dünyada
tarihi kent mekânları geçmişte nasıl bir çevre içinde yaşandığını gösteren açık
hava müzeleridir. Tarihi çevreler arkeolojik, tarihi, estetik önemlerinin yanı
sıra, folklorik değerleri nedeniyle de korunurlar. Diyarbakır Mardin ve Silvan gibi
müze kentler geçmişe dolaysız bir bakış olanağı da sunmaktadır. Bunların yanı
sıra özgün karakterlerini koruyabilen tarihi yerleşmeler halk sanatının yerinde
görülerek incelenmesi, tanınması yönünden de çok öğreticidirler. Bakırcılık,
gümüş işlemeciliği, saraçlık, dokumacılık gibi sanatların tarihi kentlerimizde,
geleneksel ortam içinde yaşatılması 21.yüzyıl insanı için oldukça ilgi
çekicidir. Tarihi çevre içinde yer alan binalar sergiledikleri mimarlık
üslupları, mekân tasarımları, yapım teknikleri ve ahşap oymacılığı, duvar resmi
gibi bezemelerin kalitesiyle de yörenin mimari kimliğini tanımlayan tarihi
veriler olarak değerlendirilir. Bu özgün veriler, günümüze ulaşamayan ve
hakkında çok az yazılı bilgi olan yaşam biçimlerinin anlaşılmasına, düş gücüyle
canlandırılmasına katkıda bulunmaktadır. Tüm bunlar Günümüzde oldukça popüler
olan ekolojik turizmin ana unsurlarıdır. Çok geç olmadan Silvan için var olan bu
potansiyelin iyi değerlendirilmesi gereklidir.
SİLVAN VE YAKIN
ÇEVRESİNDE KORUMA KAPSAMINA GİREN VE GIS ORTAMINDA BELGELENEN KÜLTÜREL DEĞERLER
Tarihi çevrelerde koruma
ve tanıtma kavramının ilk adımlarından bir hiç şüphe yok ki söz konusu
değerlerin belgelenmesidir. Bugün için artık modern teknolojiler kullanılmaktadır.
Bunlardan bir de GIS-CBS (Geographic Information System-Coğarfi Bilgi
Sistemleri) teknolojisidir.
Sisteme aktarılacak
Silvan ve yakın çevresine ait doğal ve kültürel varlıklar aşağıdaki gibi
belirlenmiştir.
Silvan Malabadi Köprüsü
Diyarbakır-Bitlis karayolu üzerinde, Silvan ilçe merkezine 20 km.
uzaklıktadır. Kitabesinden H.542 (M.1147) yılında Timurtaş Bin-i İlgazi Bin-i
Artuk tarafından yaptırıldığı anlaşılmaktadır.
Malabadi Köprüsü dünyadaki taş kemerli köprüler arasında kemeri en
geniş olan köprüdür. Farklı uzunluklarda kırık hatlar halinde üç bölümden
oluşan köprü doğu ve batıda hafif eğilimlerle ana yola bağlanmıştır. Orta
bölümde ayakları kayalıklara oturtulmuş sivri bir kemeri olan köprünün üstünde
sepet kulpu şeklinde ve
Evliya Çelebi köprüyü şu şekilde tanıtmaktadır: Köprünün iki tarafında
kale kapıları gibi demir kapıları vardır. Bu kapıların içinde, sağ ve solda
köprünün temeli beraberliğinde, kemerin altında hanlar vardır ki gelip geçen,
sağdan ve soldan geldikleri vakit misafir olurlar. Köprünün kemeri altında
birçok odalar vardır. Demir pencereler şahneşinlerine misafirler oturup,
kemerin karşı tarafındaki adamlarla kimi sohbet eder, kimi ağ ve oltalarla
balık avlarlar. Bu köprünün sağ ve solunda da nice pencereli odalar vardır.
Köprünün sağ ve solundaki bütün korkuluklar Nehcivan çeliğindendir. Ama demirci
ustası da var kudretini sarf ederek bir türlü sanatlı kafesli korkuluklar yapmış
ve doğrusu elinin ustalığını göstermiştir. Doğrusu, üstad mühendis var
kuvvetini sarf ederek bu köprüde öyle sanatlar göstermiştir ki, bu işçiliği
geçmiş mimarlardan hiç birisi göstermemiştir.
Kemuk Köprüsü,
Silvan’a bağlı Kumgülü
köyü yakınlarındadır. Artuklular döneminde 1100 yılında yapıldığı sanılıyor.
İlçe merkezinden 40, Malabadi köprüsünün
Hassuni Mağaraları
Hassuni Mağaraları
Silvan-Malabadi karayolunun kuzeyindeki kayalık mevkide bulunmaktadır. Silvan
şehir merkezine
Diyarbakır Müze Müdürlüğü tarafından bir dönem kurtarma kazısı yapılmış
ve M.Ö.1.Bin Demir Çağdan M.S. 13.
yüzyıla kadar tarihlenen buluntulara rastlanmıştır.
Birbirlerine kanallarla bağlı su depoları, hamam, kaya merdivenler ve
yollar, kilisesi ve kilisenin yanındaki mini amfi tiyatroya sahip olan Hassuni
mağara şehri çevredeki en önemli kültürel kalıntılardandır.
Temtemburg Mağarası
Silvanın sırtını yasladığı Albat Dağının eteklerinde olup Silvan-Boşat
yolunun sol tarafındadır. Büyük çeşmenin üst tarafına denk gelmekte ve şehir
merkezinden uzaklığı yaklaşık
İsminin nereden geldiği belli olmayan Temtemburg mağarasının
çevresindeki kayalıklarda da yontulmuş kaya parçaları mevcuttur.
Pezan Mağarası (Kral Koltuğu)
Bu mağara doğal ve küçük bir mağaradır. Bir oyuk şeklindedir. Hayvanlar
için barınak olarak ta kullanılır. Mağaranın hemen yanında merdiven basamakları
şeklinde oyulan kayalar vardır. Üst tarafında ise halk arasında kral koltuğu
denen ve konum itibarı ile bir koltuğa benzeyen oyulmuş kayanın çevresinde de
yontulmuş kaya parçaları bulunmaktadır.
Hamido Mağarası
Albat Dağı eteklerinde Kulfa boğazı yamaçlarındaki mağara Silvan şehir
merkezinden rahatlıkla görülmekte olup Askeri birliğin bulunduğu Alayın hemen
arkasındadır. Hamido Mağarasının en büyük özelliği iki çıkışlı olmasıdır.
İçinde derin uçurumların bulunduğu mağara yaklaşık
Keftar Mağarası (Küla Keftar)
Temtemburg mağarasının kuzeyinde
Boşat Yolu üzerinde, yolun sol tarafındadır. Doğal bir mağaradır.
Boşat Kalesi
Boyunlu köyündedir. Roma
ve Sasanların ortak eseridir. Miladi 226-395 yılları arasında yapıldığı
belirtilmektedir. Kale üzerinde 1. Ardeşire ait bir figür bulunmaktadır.
Başka Kalesi
Altınkum köyü
yakınlarındadır. Sarp akayalar üzerine kurulu olan kale Romalılar tarafından
yapılmıştır.
Helda Kalesi
Gürüntepe köyündedir.
Boşat kalesine yakınlığından dolayı Romalılar ile Sasanilerin eseri olduğu
ileri sürülmektedir.
Silvan Kalesi
Silvan Kalesinin ne zaman kurulduğu belli olmamakla birlikte
tartışmalıdır. Réck ve Lehmann-Haupt gibi bazı araştırmacılar M.Ö.77 yılında
kurulan Tigranokerta kentinin Silvan olduğunu iddia etmektedirler. Yine aynı
şekilde Moltke ise ilk önce Romalı komutan Lukullus sonrada Neronun Komutanı
Karbulo (Corbulo) döneminde ele geçirilen ve 6. yüzyıl sonlarına değin önemini
koruyan Büyük Tigranın İ.Ö. 80’lerde kurduğu Tigranokerta kentinin Meyafarkin
ile aynı kent olduğunu yazmaktadır. Silvan bir Urartu dönemi kentidir. Bir
Başka söylence ise,bu kentin aslında bir Asur yerleşim merkezi olduğunu ileri
sürmektedir.
Mevcut bilgilere göre Silvan Kalesi, iki surla çevrili, dörtgene yakın
bir şekildedir. Kapsadığı alan doğudan batıya
Roma-Bizans devrine ait olduğu sanılan ve Kuruluş tarihi kesin olarak
bilinmeyen Silvan kale kenti Helenistik ve orta çağın en önemli
merkezlerindendi.
Kaleye bağlı burç ve kapılar:
Tarih kitaplarında Silvan Kalesine ait 50 kadar burcun varlığından
sözedilmektedir. Günümüzde ancak birkaç tanesi yakta kalabilmiştir.
Üstünevi Burcu: Kulfa
kapısının 20 metre kadar kuzeyindedir. Üzerinde 8 satırdan oluşan Kufi bir yazı
bulunmaktadır. Mardin Artuklularından Necmeddin Alp’e aittir.
Aslanlı Burç: Eskiden ev
olarak kullanılan bir burçtur. Binanın doğu tarafında kitabesi mevcuttur.
Zembilfiroş Burcu: Kalenin kuzeydoğusundadır. Mervanilere ait
kitabeler mevcuttur.
Tarih kitaplarında Silvan Kalesine ait 9 kapı olduğu söylenmektedir.
Kapılardan isimleri bilinenler, kuzeybatıda Boşat Kapısı, batı da Meyhane
Kapısı, güneybatıda Diyarbakır
Kapısı, Güneyde Mahalle kapısı, doğuda Kulfa
Kapısı. Kapılar üzerinde mevcut olduğu söylenen kitabelerden eser
kalmamıştır.
Selahattin Eyyubi Camii
Cami hakkında ayrıntılı bilgi veren araştırmacılar bunun bir artuklu eseri
olduğunda birleşmektedir. 1152-1157 aralığında Necmeddin Alpi tarafından
tamamlandığı kabul edilmektedir. Silvan’daki en görkemli eserlerdendir. Cami
bütünüyle taştan, kubbesi ise tuğladan yapılmıştır. Kubbenin üzerini basık
piramit bir külah örter. Kubbeyi taşıyan sekiz payeye bitişik olarak olarak,
köşelerde ikişer, yanlarda birer sütun eklenmiştir. Camide Büyük Selçuklu
Mimarisine dayanan karakteristik plan ve mimari özelliklerinin daha sonra da
devam eden orijinal uslubu hakim olmuştur. Dış cephesi çok gösterişli mimari
süslemelerle canlandırılmıştır.
Karabehlülbey Camii
Karabehlül Bey
tarafından yaptırılmıştır. Eldeki verilere göre 1580 de yapıldığı ileri
sürülmektedir.
Kildani Kilisesi (Belediye Cami)
Daha önce Keldani
Kilisesi olarak bilinen yapı uzun yıllar sinema olarak kullanılmış, daha sonra
belediye tarafından camiye çevrilmiştir.
Eyyubiler Camii Minaresi (kot minare)
Kent merkezinin
güneydoğusundadır. Dört köşe olup beyaz malta taşından yapılmıştır. Yüksekliği
Kentteki diğer tarihi
yapılar, Silvan Müzesi, Sadık Bey Konağı,
Azizoğlu Konağı ve Gazi İlkokulu
binası’dır
HEDEF, İLKE VE STRATEJİLER, ÇALIŞMANIN AŞAMALARI
Tarihi mekanların
belgelenmesi arşivlenmesi, tanıtımı veya restorasyonuna yönelik çalışmaların
ana hedeflerini Ahunbay (1999) şöyle tespit etmiştir:
·
Tarihi ve sanat yapılarına gereken önemi
vererek; onları yaşatarak korumak, onlara çağdaş işlevler içinde yeni boyutlar kazandırmak.
·
Çağımız ya da gelecek kuşaklar insanını zaman
zaman geçmişe götürebilmek, onlara geçmişin gizem dolu güzelliklerini
yansıtabilmek.
Böylece kültür varlıklarımıza sahip çıkarken,
insanımıza geçmişten hem ilginç, hem öğretici, hem düşündürücü kesitler
yansıtabilmek durumundayız. Bu yapılar günümüze kadar kullanılmıştır ve
gelecekte de kullanılacaktır. Bir başka deyişle, bu yapıtlar yapılış amacını
sürdürmektedirler. Bunların belgelenmesi gereklidir. Bu yapılar ilk yapılış
amaçlarını yitirmiş olsa da yeni amaçlara hizmet etmektedirler. Örneğin kaleler
savunma amaçlı olarak yapılmıştır, fakat teknolojinin savaş araç-gereçleri ve savunma
sistemlerinin değişmesi nedeniyle ilk yapılış amaçlarını yitirmişlerdir.
Amaçlarını yitirmiş eski yapılar, şimdi kültürel amaçlı olarak kullanılabilir.
Bunların, yine belgelenmeleri gereklidir. Zaman içinde yangın, deprem, doğal
afetlerin etkisiyle ya da bakımsızlıktan dolayı aşınmış ve yok olmuş ise
belgelenip, gerekli müdahalelerde bulunulması gerekebilir. Tamamen ya da büyük
bölümü yok olmuş ise bunların geride kalan bölümlerinin yerlerinin tespit
edilip, eski kayıt ve belgelerinden restitüsyon (yeniden tasarımlama)
projesinin hazırlanıp, yapıların yeniden yapılmaları gerekebilir. Eski
eserlerin bugüne kazandırılması için yapılacak çalışmalarda izlenecek yol
şudur:
(1) Belgeleme,
(2) Tarihsel
araştırmasının yapılması.
(3) Rölövelerin çıkartılması. Başka bir
deyişle, plan, görünüm, kesit, detay ve gerekli ise perspektifler ile
anlatılacak çizimlerin yapılması.
(4) Fotoğraf ile
belgelemenin desteklenmesi.
(5) Malzeme
analizlerinin, hasar ve bozulma tespitlerinin yapılması,
(6) Değişik evrelerin kronolojilerinin
çizimlerde gösterilmesidir.
Bizim bulunduğumuz
aşamada yapabileceklerimiz ancak mevcut durumun belgelenerek haritalanması ve
ileriki çalışmalara altlık oluşturacak veritabanın hazırlanması ve kamuoyuna
duyurulmasıdır. Kabul etmek gerekir ki, tarihi bir kenti özelliklerini
yitirmeden kurtarmak ve koruyabilmek disiplinler arası bir çalışma, iyi bir
örgütlenme, maddi kaynak ve duyarlı bir kamuoyu desteği gerektirir. Alanın
özelliğine göre arkeolog ve sanat tarihçisi, mimar ve kent plancısı, sosyolog,
ekonomist, çevrebilimci, peyzaj mimarı
ve coğrafyacı gibi disiplinlerin ortak çalışmasıyla tamamlanan ön
araştırmalar, şehircilik analiz ve değerlendirmeleriyle bütünleştirilir. Tarihi
kent dokularının sağlıklaştırılması koruma planlarına bağlı olarak hayata
geçirilir.
Envanter bilgilerin toplanması
Envanter bilginin
oluşturulması kısaca belirleme ve belgeleme çalışmaları olarak isimlendirilir.
Tarihi çevre koruma ve belgeleme çalışmalarının ilk aşaması, korunacak kültür
ve doğa varlıklarının tam olarak belirlenmesidir (Demirkesen, 2005). Envanter bilgi olmadan düzenli bir koruma
çalışması yapılamaz. Bu amaçla yazılı ve görsel materyaller tarihi kaynaklar
tarandı. Çevre ölçeğinde korunması istenen yerleşme dokusu, yapı türleri ve
bileşenleri saptandı. Yapıların sınıflandırması yapılarak mahalle sokak sokak
dolaşılarak kültürel miras kalıntıları, yapılar harita üzerine işlendi. Çevreye
ait kültürel ve doğal varlıkların lokasyonlarının belirlenmesinde bölgenin 1/100.000
ve 1/25.000 ölçekli topoğrafya haritaları kentsel yapıların belirlenmesinde
1/5000 ölçekli imar planı kullanıldı.
Belirlenen bina ve
kalıntılar bu harita üzerinde numaralandırıldı. Fotoğraflar çekim sırasına göre
numaralandırılarak, çekim noktaları ve açılarıyla harita üzerine işaretlendi. Çalışılan
alan içindeki her kültür ve doğa varlığı için ayrı bir döküm fişi düzenlendi.
Tarihi, estetik değerleri, korunma durumları göz önünde tutularak
değerlendirildi. Daha önce yapılmış tescil çalışmalarına ait tescilli ve
tescilsizi yapılara ait listeler bir araya getirildi ve veritabanı tabloları
oluşturularak elektronik ortama aktarıldı.
Bilgi belge ve verilerin GIS ortamına aktarılması katman ve tematik
haritaların hazırlanması
Yeryüzüne
bağlı diğer bir çok alanda olduğu gibi Kültürel ve tarihsel mekân korumasında,
belgelenmesi planlanması ve tanıtılması konusunda da modern teknoloji
kullanılmaya başlanmıştır. Bunlardan en önemlisi GIS (Geographical Information
System) teknolojisidir.
Coğrafi bilgi sistemlerini, mekana ait
verilerin toplandığı, istendiği zaman bilgiye ulaşıldığı, uzaysal bilgiyi
görüntüleyebilen, grafik ve nitelik bilgileri birlikte ve eş zamanlı olarak
ilişkilendiren, sorgulayan, analiz eden, farklı bilgi kaynaklarından gelen
verileri entegre ederek yönetim, planlama ve analiz problemlerinin çözümüne
katkıda bulunan, bilgi alış verişinde standardizasyonu, harita ve tabloların
kombinasyonunu sağlayan bilgisayar destekli sistemler topluluğudur. Beşeri
olaylar yanında doğal ortamı fiziksel özellikleri, (Jeolojik, jeomorfolojik,
iklim, toprak, bitki örtüsü vs.) coğrafyanın insan ve insanla ilgili
yaklaşımları, mevcut araziden faydalanma, düzenleme, ve planlama faaliyetleri,
zaman içindeki değişimler, ve değişikliklerin takibi, tespiti, güncelleştirme,
karşılaştırma, çakıştırma, temin edilen bilgilerin (metin, grafik ve görüntü)
gibi) saklanması, analiz edilmesi ve sayısal ifadeler ile somut sonuçlara
ulaşılması coğrafi bilgi sistemleri metodolojisinin kapsamı içindeki
yeteneklerdendir (Turoğlu, 2000). Günlük yaşamın her alanına girmiş olan CBS’
nin en önemli uygulamalarından biri de
Kent bazındaki bilgi sistemleridir. İlk olarak 1960’lı yılların sonunda kent
planlamasına yönelik çizim amaçlı kullanılan bilgisayarlar bugün kentlerin
gelişmesine yönelik stratejik kararların alınmasında kullanılan en etkili
araçlar haline gelmiştir (Batty, and Densham, 1996).
Kentlerin yönetilmesi artık günümüzde daha zor olmakta, kararların
verilmesinde birçok karmaşık bilginin aynı anda ve çok kısa bir zamanda analiz
edilmesini gerektirmektedir. Altyapıdan üstyapıya, planlamadan sağlığa,
güvenlikten ulaşıma, eğitimden turizme kurumlarca toplanan, saklanan,
paylaşılan ve gerektiğinde kamuya sunulan hizmetlerdeki her bir fonksiyon kent
bilgisiyle doğrudan ilişkilidir. Karmaşık yapıda gözüken bu bilgilerin yönetilmesi
bugün kent bilgi sistemlerinin temel görevleri arasındadır (Yomralıoğlu,1999). Söz
konusu olan kentin ayrıca tarihi ve kültürel bir misyonu varsa, CBS nin kapsamı
ve sorumluluk sınırları daha da genişlemekte, değişmektedir. Çünkü sistemin
bilimsel yönü stratejik ve tarihsel yükümlülüğü olacaktır. Tarihi kimliği olan
kent bilgi sistemlerinde geleceğe yönelik rasyonel planlama ve doğru-kararların
verilebilmesi için çok yönlü bilgi analizleri gerekir.
Tarihi eserlerin korunması önceden beri gündemde olmasına rağmen
teknolojik gelişmelere bağlı olarak yeni bir boyut kazanmıştır. Bilgisayar ve
internet teknolojisindeki son yıllardaki hızlı gelişmeye kadar korunan tarihi
eserlerin tanıtılması da geleneksel yollarla, broşür, kitap gibi belirli sayıda
basılıp dağıtılan türde yayınlarla, yapılmaktaydı
(Brunskill, 1971). Özellikle güçlü GIS araçları ve internet olanakları
sayesinde bu yapıların korunması ve restore edilmesi daha kolay bir duruma
gelmiştir.
CBS kullanılarak,
gerçekleştirilen tarihsel araştırmaların ve analizlerin çok daha doğru,
işlevsel ve görsel olacağı açıktır. Bu nedenle GIS çoklu ortam entegrasyonunun
gerekliliği doğar. Ama her şeyden önce CBS uygulamasının başarılı olmasını
sağlayan en önemli etmen, konumsal verinin doğruluğu ve güncelliğidir (Güney
vd. 2001). Bu nedenle öncelikle projeye konu olan tarihi mekân ve yakın
çevresinin envanterinin doğru bir şekilde çıkarılıp standartlara uygun bir
veritabanı olarak saklanması ve sayısal haritalarının doğru ve eksiksiz olarak
üretilmesi gereklidir.
CBS mimari alanlardaki
görevlerde de diğer yöntemlerin hızlı ve ekonomik olarak sağlayamadığı birçok
avantaj sağlar (Duran, 2003). Bu avantajlar şöyle sıralanabilir:
• Kaliteli grafik veri
tabanı sağlar,
• Koordinasyon için
temel bir araç sağlar,
• Bilgiye ulaşmayı ve
bilginin güncellenmesini kolaylaştırır,
• Koruma, yenileme ve
dokümantasyon işlemi boyunca elde edilen veriler daha sonra da kullanılacağı
için maliyette bir azalma sağlar,
• Farklı disiplinler
arasında veri alışverişini sağlar (Sanjuan vd., 1999).
Sözkonusu
teknolojik imkânlar yoluyla tarihi eser veya alanlarda yapılacak herhangi bir
çalışma için istenilen her türlü bilgiye kolaylıkla ulaşabilmek olanaklı
olacaktır. Coğrafi Bilgi Sistemlerinin (CBS) kullanılması ile oluşturulacak bir
bilgi sistemi, tarihi eser veya alanların korunması konusunda çalışan ve
ilgilenen tüm kişilerin ulaşabilecekleri paylaşabilecekleri ve
geliştirebilecekleri bir ortam sağlayacaktır.
Silvan ve yakın çevresi tarihi ve kültürel
varlıklar bilgi sistemi oluşturulurken her şeyden önce amaç, yok olmakla karşı
karşıya olan tarihi ve kültürel değerlerin bilimsel ilkelere dayalı bir
envanterini çıkarmak ve geleceğe yönelik koruma ve sürdürülebilir kalkınma
kapsamında harita tabanlı bir bilgi sistemi oluşturmaktı. Bu sistemin ikinci
ayağı tanıtım, üçüncü ayağını ise sürdürülebilir ve kullanılabilir mekânsal
organizasyonlar ve planlama stratejileri üretmek olacaktır. Bu amaçla çalışma
Türkiye de sonuçları tartışılır klasik kent bilgi sistemlerinden farklı
düşünülerek ele alınmalıdır. Bu amaçla
bilginin doğruluğu ve seçimi, gerekli doğruluk standartlarının belirlenmesi,
güncelleştirme şemalarının tasarlanması, verilerin ilgili amaçlar doğrultusunda
analiz edilmesi ve planlama, izleme ve genel idari kullanımlar için ilgili
disiplinlerce seçilmiş teknik bir ekip ve sorumlu yönetim oluşturulması
hedeflendi.
Belirlenen amaçlar doğrultusunda ilk aşamada Silvan kentine ait doğru ve
güncel Sayısal haritalar elde edildi. Bunun üzerine yeni katmanlar üretildi. Elde
edilen sayısal harita verileri yakın çevreye ait DEM (sayısal yükselti modeli)
üzerine oturtularak sistemin grafik veritabanı oluşturuldu. Daha sonra Silvan
kenti adres sorgulamasını eksiksiz ve verecek olan adres bilgi sistemi
tamamlandı (Cadde, sokak, resmi kurumlar vs). Adres katmanı hazırlanırken yol
orta çizgilerinin ileriki zamanlarda network analizlerine (en kısa yol, güzergâh
analizi vs.) imkan verebilecek şekilde dizayn edildi.
Çalışmanın ikinci aşamasında öncelikle bilgi sisteminin kurulacağı Silvan
kentine ilişkin çok değişik kaynaklardan veriler toplandı. Tarihi mekânlara ait
ilişkin tüm kültürel, mimari yapılara ait veriler toplanarak bir veri tabanı
oluşturuldu. Veritabanına ait veriler tarihi yapılara ait grafik objelerle
ilişkilendirildi.
Şekil 1. Silvan ve çevresine ait raster ve vektör katmanlardan bazıları
Üçüncü aşamada vektörel verilerle ilişkili topolojiler kurularak,
grafiksel veri ile yazınsal veri ilişkilendirildi. Bu aşamada tarihi mekânlara
ilişkin oluşturulan fotoğraf ve film kütüphanesindeki veriler coğrafi bilgi
sistemi ortamına aktarılarak gerektiğinde kullanılmak üzere mekânsal objelere
hotlink özelliği kazandırıldı. Bu özellik aynı zamanda daha sonra tanıtım ve
rehberlik amaçlı Turizm Bilgi Sistemleri çözümünde CBS-mültimedya entegrasyonun
altyapısını oluşturacaktır.
Sistem üzerinde tarihi mekâna ilişkin yapılabilecek analiz ve
sorgulamalardan bazıları şunlardır:
·
Adres (Mahalle, Cadde, sokak, Özel nitelikli
bina) sorgulaması
·
Yalnızca belirli bir türdeki yapıların
gösterilmesi ve bunlara ait bilgiler erişilmesi. Örneğin yalnızca “cami” lerin
görüntülenmesi, ekrandan yeri yaklaşık bilinen bir tanesine tıklanarak onunla
ilgili diğer bilgilere erişilmesi.
·
Belirli bir döneme ait tarihi eserlerin
görüntülenmesi, bunlara ait diğer bilgilere erişilmesi. Örneğin 18. Yüzyıl’a
ait camilerin görüntülenmesi.
·
Belirli bir koşulu sağlayan yapıların
görüntülenmesi, bunlara ait diğer bilgilere erişilmesi.
·
Verilen bir isme göre ilgili tarihi eser ya da
yapının ekranda görüntülenmesi, diğer bilgilerine erişilmesi. Örneğin “Selahaddini
Eyyubi Camii’nin” nin ekranda sarı renkte gösterilmesi ve istenirse ekranda
üzerine tıklanarak diğer bilgilerine ya da fotoğrafına erişilmesi.
· Özel planlama zonları ve katmanları oluşturularak tasarlanan mekânların 3 boyutlu simülasyonlarının gösterimi
WEB UYGULAMALARI
Bilgisayar
teknolojisine dayalı bir bilgi sisteminin en önemli aşamalarından biri şüphesiz
onu kitlelerin hizmetine paylaşımına sunmaktır.
Uygulamanın internetten
sunulması sayesinde, CBS konusunda deneyimi olmayan son kullanıcıya, bilgisayar
ve web tarayıcısı dışında herhangi bir özel yazılım ya da programa gerek duymaksızın
CBS fonksiyonlarına ve verilerine ulaşma imkânı sağlanmıştır.
CBS yapısı itibariyle
sürekli güncelleştirmeyi gerektirdiğinden bu uygulama da her yönüyle gelişmeye
ve zenginleştirmeye açık olarak tasarlanmıştır. Sağladığı olanaklar ve kullanım
alanı düşünüldüğünde internet, coğrafi bilgi dağıtımı için tarihi eserlerin
belgelenmesi ve görselleştirilmesinde çok fazla sayıda insana ulaşması
açısından mevcut yöntemler arasında en uygun yöntem olarak karşımıza
çıkmaktadır. Web tabanlı CBS uygulamalarının sınırlı sayıda olduğu ülkemizde,
böyle bir çalışmanın diğer çalışmalara bir uyaran olabileceği de umulmaktadır.
Bu amaçla Silvan
ve yakın çevresi tarihi ve kültürel varlıklarını ve eski Diyarbakır’ın yok
olmakla karşı karşıya olan, gizli kalmış tarihsel yapılarını tüm dünyaya
duyurmak amacıyla multimedya araçları ile desteklenmiş etkileşimli ve birçok
özelliği olan bir web sitesi oluşturuldu (http://www.e-silvan.info).
Şekil 2: Hazırlanan web sitesinin ana sayfası ve menüler bağlantılar.
Bu aşamada geniş bir kullanıcı kitlesine
ulaşma ve olabildiğince görsel olma amaçlanmıştır. Bu web sitesindeki çoğu
uygulamalar flash haritalar, görüntüler, Java dili ve Java appletleri ile
zenginleştirilmiş panoramik görüntüler ve ActiveX gibi eklentiler (plug-in) ile
çalışan sanal gezintilerden oluşmaktadır. Geniş bir kullanıcı kitlesine ulaşmak
hedeflendiğinden veritabanı bilgi sistemlerinin mimari yapısı olan “Fat Client”
teknolojisi yerine ek programcıklar yüklenmesini gerektirmeyen “Thin
Client” uygulamaları benimsenmiş ve tüm çoklu ortam araçlarının tarayıcılarda
sorunsuz yüklenmesi hedeflenmiştir.
Sitedeki sayfalar
aşağıdaki gibi dizayn edildi:
1. Proje ile ilgili
bilgiler aşamalar hedefler katılımcılar ve coğrafi çevre bilgileri:
2. Tarihi kentin
ve yakın çevresinin coğrafi yapısı konusunda fikir verebilecek harita plan ve
uydu görüntülerinden oluşan bölüm (Suriçi Harita ve Görüntüleri):
a)Ayrıntılı Suriçi kent planı
b)Ayrıntılı hava fotoğrafı (Zoom edilebilir özelliklere sahip)
c)Tematik haritalar :
·
Tarihi yapıların parsel yapısı üzerinde dağılışı
·
Tarihi yapıların mahallelere dağılışı
·
Silvan’daki tarihi yapıların tescil numaralarına
göre lokasyonel dağılışları ve türleri
·
Silvan’daki tarihi yapıların isimlerine göre
lokasyonel dağılışları ve türleri
·
Silvan’daki tarihi yapıların uydu görüntüsü
üzerinde lokasyonel dağılışları ve türleri
·
Silvan’daki tarihi yapıların isimlerine,
türlerine ve mahallelere göre dağılışları
·
Silvan’daki tarihi yapıların sokak ağı üzerinde
lokasyonel dağılışları, türleri ve dağılışı
·
Silvan kenti adres bilgisi ve önemli yerler
haritası
·
Silvan’ın kuruluş yeri rölyefi, parselasyon
yapısı ve önemli yerler haritası
·
Silvan’ın kuruluş yeri yükselti kademeleri,
önemli yerler ve yakın çevre planı
·
Silvan ve yakın çevresinin hipsografik
lokasyonel planı
·
Silvan’ın mahalleler haritası
·
Silvan’ın mahalleler nüfus yoğunluğu haritası
·
Silvan’ın mahalleler nüfus yoğunluğu ve işyeri
nüfusu büyüklüğü haritası
·
Silvan’da mahallelerin işyeri ve konut
sayısı oranı haritası
d)3D haritalar:
·
Silvan çevresinin sayısal arazi modeli
·
Silvan çevresinin sayısal arazi modelinden 3
boyutlu görünüm
·
Silvan kenti ve yakın çevresinin sayısal arazi
modelinden 3 boyutlu görünüm
·
Silvan çevresinin 3 boyutlu sayısal arazi modeli
üzerinde güneyden kuzeye bakış açısı
·
Silvan çevresinin 3 boyutlu sayısal arazi modeli
üzerinde güneyden kuzeye bakış açısı (yakın plan)
·
Silvan çevresinin 3 boyutlu sayısal arazi modeli
üzerinde kuzeyden güneye bakış açısı
·
Silvan çevresinin 3 boyutlu sayısal arazi modeli
üzerinde kuzeyden güneye bakış açısı (yakın plan)
·
Silvan kenti ve yakın çevresinin 3 boyutlu
rölyef haritası (güneyden kuzeye bakış açısı)
·
Silvan kenti ve yakın çevresinin konturlanmış 3
boyutlu rölyef haritası (güneyden kuzeye bakış açısı)
·
Silvan kenti ve yakın çevresinin yakın plan 3
boyutlu rölyef haritası (güneyden kuzeye bakış açısı)
·
Silvan Suriçi'nin 3 boyutlu sayısal arazi
modeli üzerine giydirilmiş kent planı
·
Silvan ve çevresi 3 boyutlu sayısal arazi modeli
üzerine giydirilmiş uydu görüntüsü ve tescilli yapıları
e) Uydudan Silvan ve çevresi (Flashearth): Bu bölümde Google Earth’in flash üzerinde
gerçekleştirilmiş ve herhangi bir program yüklenmesini gerektirmeyen bir
uygulama yer almaktadır. Silvan merkez alınmıştır.
3. Tarihi Kent Bilgi Sisteminin HTML ve flash harita bilgi ve
dökümanlarla hazırlanmış bölümü:
a) Tarihi Yapılar
(Haritalı Alfabetik): Soldaki navigasyon üzerinde istenen bölgelere erişim ve
sağlanabilir. Büyük ekrandaki harita üzerinde tüm yapılara link verilmiştir.
Her bir yapı üzerine geldiğinde isim ve ilgili küçük resim görüntülenmekte,
tıklandığında ise yapı ile ilgili detaylı sayfalar pop-pup pencere olarak
açılmaktadır. Bu bölümde aynı zamanda alfabetik yapıya göre tarihi yapılar
harita üzerinde görüntülenebilmektedir.
b) Tarihi Yapılar (Uydu Görüntülü) : Bir önceki sistem uydu görüntüsü
üzerinden gerçekleştirilmiştir.
c) Flash Haritalar:
Etkileşimli Flash Haritalar alt
kategorisinde ise tarihi yapılar ve adres bilgilerini sorgulamanın yanı sıra
mahallelere göre istatistiksel verilere ulaşılabilir ve tematik haritalar
oluşturulabilir.
Panoramik görüntülerden bazıları:
·
Temtemburg’dan Silvan
·
Ulucami güney cephesinden bakış
·
Karabehlul Bey Cami avlusu Kuzeybatıdan bakış
·
Zembilfroş burcundan güneye bakış
·
Surlar üzerinden güney Mahalleleri
d) Fotoğraflar (Slayt show)
5. Web sitesinin diğer bölümlerini ise konu ile ilgili diğer
bağlantılar, iletişim , paylaşım ve yazışma menüleri oluşturmaktadır.
Sonuç olarak, Silvan ve yakın çevresi tarihi ve kültürel varlıklar
bilgi sistemi materyallerinden oluşturulmuş, Silvan tarihi kentinin tanıtımını
ve gizli kalmış, bilinmeyen tüm yönlerini sergilemeyi ve tanıtmayı amaçlayan,
izleyicinin sıkılmayacağı, görsel multimedya web olanakları ile
zenginleştirilmiş bir web tasarımı gerçekleştirilmeye çalışıldı.
SONUÇ
Gelişen teknoloji birçok
alanda olduğu gibi tarihi ve kültürel mirasın belgelenmesi, arşivlenmesi ve
tanıtımına olanak sağlamaktadır. CBS teknolojisiyle her geçen gün azalan,
tahrip olan tarihi eserlerin özellikle toplanıp bir müzeye konulamayacak olan
tarihi mimari eserlerin de bir şekilde hızlı ve yaygın bir şekilde
belgelenmesi, tanıtımı mümkündür. Yukarı Mezopotamya’nın en önemli tarihi kale
kentlerinden olan Silvan ve yakın çevresinin tarihsel yapılarını,
özelliklerini ve envanterini birbiriyle
ilişkilendirmek veri tabanı şeklinde
oluşturmak kaçınılmazdı. Geç kalınmış olsa bile böyle bir çalışma
gerçekleştirilmiştir.
Bu çalışma
bir çalışma şehircilik, turizm, tarih, arkeoloji, planlama
gibi bir çok çalışmada önemli bir altlık
oluşturacaktır. Silvan ve yakın çevresi tarihi ve kültürel varlıklar bilgi
sisteminin verimli kullanılmasıyla tarihin kaybolmasının ve
ekonomik kayıpların önüne geçilecektir. Ayrıca
her türlü planlamada zaman ve mali
kayıplar önlenecek, daha sonra her türlü
değişiklik durumunda veya farklı çalışma
alanında sisteme güncel bilgi girişi mümkün
olacaktır.
Silvan ve yakın çevresi
tarihi ve kültürel varlıklar bilgi sistemiyle:
-Gittikçe yok olan
tarihi bir mirasın envanteri çıkarılmış, Fotoğraf ve arşivlerde var olan
yapıların lokasyonu tespit edilmiştir.
-Turizm, rehberlik ve
planlama faaliyetlerinde el altında ulaşılabilecek ve adres sorgulaması
yapılabilecek harita altlıkları oluşturulmuştur.
Sistemde zamanla
yapılarda meydana gelecek değişiklikler tarih olarak güncelleştirilebilir,
Tarihsel risk haritası oluşturulabilir. Ayrıca tüm veriler Silvan kentine ait
sosyo-ekonomik ve demografik bilgilerle ilişkilendirilip analiz edilebilir.
Farklı parametreler
doğrultusunda ve kentin diğer işleyişleriyle birlikte çok çeşitli ve değişik
ihtiyaçlara cevap verebilen yeni haritaların üretimi
gerçekleştirilebilecek, bu işlem, zamandan, paradan, emekten tasarruf sağlayacaktır.
Sisteme ait sayısal
altlıklar ve DEM verileri kullanılarak mekâna ait çeşitli planlamalara ilişkin
simulasyonlar yapılabilecektir. En Önemlisi Sistemin web ortamına entegre
edilmesi ve interaktif harita yardımıyla tüm dünyaya kentin tanıtımı başarıyla
gerçekleştirilebilecektir.
Ancak teknolojinin hızla değiştiği ve geliştiği bir alanda, yapılan
çalışmaların belli plan dahilinde güncellenmesi ve yeni araçlara entegrasyonu
gerektiği unutulmamalıdır.
Katkı Belirleme ve Teşekkür:
Proje sürecinde Katkı ve desteklerinden dolayı Silvan belediyesi ve
çalışanlarına teşekkür ederiz.
Kaynakça
Ahunbay
Z., 1999, Tarihi Çevre Koruma ve
Restorasyon, 2. Baskı, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, sayfa 7- 168,
İstanbul.
Arragon, J. V. , Wessels, C., 1994 Travelling by the Computer, Applications of
GIS in Tourism and Recreation, European GIS conference, EGIS Foundation.
Batty, M. ve Densham, P. 1996, Decision Support, GIS, and Urban Planning, Centre for Advanced
Spatial Analysis, University College London, London, UK.
Baz, İ., Yerel Yönetimler İçin Kent Bilgi Sistemi
Tasarımı,Yerel Yönetimlerde Kent Bilgi Sistemi Uygulamaları Sempozyumu, 13-15
Ekim, Trabzon
Brunskill, R. W. 1971, Illustrated
Handbook of Vernacular Architecture, Faber and Faber, London.
Demirkesen, A.C.,
Özlüdemir, M.T. Demir, H.M., 2005, Kapadokya Örneğinde Tarihi Ve
Kültürel Mirasın Korunması Ve Bu İşlemlerde Harita Mühendislerinin Yetki Ve
Sorumlulukları, TMMOB Harita ve Kadastro
Mühendisleri Odası 10. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, Ankara
Duran Z., Toz G., 2003,
Tarihi eserlerin fotogrametrik olarak belgelenmesi ve coğrafi bilgi sistemine
aktarılması, İtü Dergisi/d, mühendislik,Cilt:2, Sayı:6, 19-30
Egeli B, Özturan,
M., 1998 Computer-Based Tourism
Information Systems: Need of Turkey, Boğaziçi Üniversitesi, Uygulamalı Bilimler
Bölümü, İstanbul.
Güney C., Özöner B. , Duman
M., Uylu K., Çelik R. N., 2001, Mm-CBS’nın Tarihi Dokümantasyon Çalışmasına
Uygulanması, Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri, Fatih Ünıversıtesi, 13-14
Kasım
Keleş, R., Kentbilim Terimleri Sözlügü, TDK Yayınları,
Ankara, 1980, 81-82.
Kırmızı, T., 1999, Bilgisayar
Destekli Tasarım ve Yönetim Sürecinde 'Kent ve Bölge Planlama Bilim Dalı'
Açısından Güncelleştirilmiş Kavramlar, Yapı Dergisi No:208, Sayfa: 79-83,
İstanbul.
Mutlu, B., 1996, Mimarlık
Tarihi 'Ders Notları', Mengitan Matbaacılık ve Ambalaj Sanayi, İstanbul.
Özcan, O.,1993, Tarihi
Mekanlar İçin Bir Hipermedya Sistemi Önerisi, Doktora Tezi, Mimar Sinan
Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Özen S. L., Kadıoğulları, A.İ.,
2006, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurullarının CBS Yardımıyla
Saptama-Belgeleme Çalışmaları İçin Model Önerisi, 4. Coğrafya Bilgi Sistemleri
Bilişim Günleri, Fatih Üniversitesi, İstanbul
Özen, S. L., 2005, Koruma Yaklaşımlarına Yeni Bir Bakış
Açısı Olarak “Bütünleşik Koruma” – Trabzon Örneği, Yüksek Lisans Tezi,
Karadeniz Teknik Üniversitesi, 112 sayfa.
Özöner, B., 1998, Anıtların
Dokumentasyonu Ölçmelerinde, GPS ve Elektronik Takeometrenin İntegrasyonu, Diploma
Project, Division of Geodesy, ITU, June,
Parlak Y., 1997, çeşitli
Yönleriyle Silvan, San matbaası, Ankara
Sanjuan, A., Perez, H.,
Diego, T. M., Carreras, N. P., (1999). Digital Photogrammetry Integration
Possibilities to Heritage Record by an Architectural Information System, Proceedings
of CIPA 1999 International Symposium, October 3-6, Olinda.
Turoğlu, H., 2000, Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Temel
Esasları, Acar yay. İstanbul.
Ünal, N. ,1987, Arazi-Bina
ve İmar Uygulamaları Konusunda Bilgi Sistemleri ve Sorunları, I. Harita
Kurultayı, TMMOB, Ankara.
Vries, B., Achten, H., 1998, What Offers Virtual Reality to the Designer, In: Proceedings of the
International Conference on Integrated Design & Process Technology,
Berlin-Germany.
Whitepapers, 1999, Compelling
Uses of 3D on the Web - an Interwista Software Whitepaper, URL: (http://www.intervista.com/vrml/whitepapers/3duses.html).
Yomralıoğlu T., 1999, Kent Bilgisi ve Organizasyonu, Yerel
Yönetimlerde Kent Bilgi Sistemi Uygulamaları Sempozyumu, 13-15 Ekim, Trabzon
Yomralıoğlu T., Çelik K.,1999, Konumsal Bilgi Sistemi İçin
Yerel Yönetimlerde Re-Organizasyon İhtiyaçları, Yerel Yönetimlerde Kent Bilgi
Sistemi Uygulamaları Sempozyumu, 13-15 Ekim, Trabzon
Yomralıoğlu, T., 2000, Coğrafi Bilgi Sistemleri:Temel
Kavramlar ve Uygulamalar, İstanbul,
Yomralıoğlu, T., Çelik, K., 1994, GIS?, K.T.Ü
Mimarlık Mühendislik Fak. Jeodezi ve Fotoğrametri Bölümü 1.Ulusal Coğrafi Bilgi
Sistemleri Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Trabzon.
Zeren, N., 1981, Kentsel Alanlarda Alınan Koruma
Kararlarının Uygulanabilirliği, Türkiye’de Tarihsel Değerlerin Korunmasında
Uygulanmakta Olan Yöntem Çerçevesinde Uygulayıcı Kuruluşların Görüşlerine
Dayanan Bir Araştırma, Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi.
[1]
Dicle Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Sosyal Alanlar Eğitimi Bölümü Coğrafya
Eğitimi ABD, Diyarbakır
[2]
Dicle Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Sosyal Alanlar Eğitimi Bölümü Coğrafya
Eğitimi ABD, Diyarbakır
