SEÇİM COĞRAFYASI ÇALIŞMALARINDA COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ TEKNOLOJİSİNİN KULLANIMI: 2007 REFERANDUMU ÖRNEĞİNDE TEMATİK HARİTA ANALİZLERİ
Yrd. Doç. Dr. Sabri
KARADOĞAN[1]- Mehtap YEŞİLORMAN[2]
Son zamanlarda bilişim
alanındaki gelişmeler, CBS alarak bilinen mekânsal analiz temelli yeni bir
yöntemin gelişmesine yol açmıştır. CBS'nin öteki bilim dallarında popüler
olmasıyla, ondan seçim coğrafyası olarak adlandırılan yeni bir alanda da
yararlanılmaya başlanmıştır. Bu eğilimle ilgili olarak bu çalışma. CBS'nin
Türkiye'deki 2007 Referandumu örneğinde ileri bir seçim araştırma yöntemi
olarak kullanımının alıştırmasını yapmaktadır. Bu araştırmada, CBS'nin seçim
coğrafyası alanındaki referandum araştırmaları için de hem kullanışlı hem de
etkili bir araştırma yöntemi olduğu tespit edilmiştir.
Anahtar kelimeler: CBS, Siyasal Coğrafya. Seçim Coğrafyası, Referandum.
The Usage Of Gis Technology In Electoral Geography Studies: The Analyses Of Thematic Map In The Sample Of2007 Referendum
Recent developments in data processing have allowed developing a new method based on spatial analysts which is known as Geographic Information Systems (GIS). With the popularisation of GIS in the other fields it has also been begun to utilize ín a new discipline called electoral geography. In respect to this trend, this paper exercises to use it as an ad- uance electoral study method in the sanóle of the referendum in 2007 in 71 ırkey. In this research it has been determin.ed that GIS also is both use- ful and effective research method for the referendums in the fıeld of electoral geography.
Key words: GIS. Polítical Geography. Electoral Geography. Referendum.
İnsan, yaşadığı
fiziki ve kültürel çevresiyle sürekli bir etkileşim içerisindedir. Bu
etkileşim toplumsal varlıkların tutum, düşünce ve davranış biçimleri üzerinde
tesir sahibi ölüp, sosyo-kültürel ve ekonomik yapılanma biçimlerine doğrudan
yansımaktadır. Aynı olaylara karşı değişik mekanlardaki insanların farklı tutum
ve davranışlar sergilemeleri gibi, sahip olunan nitelikler bakımından bölgeler
arası birtakım farklılıkların bulunması, toplum ve çevre arasındaki bir
ilişkinin var olduğuna İlişkin düşünceyi destekler niteliktedir. İbni Haldun ve Montesquieu'ya kadar
eskiye uzanan bu yaklaşım başta coğrafya olmak üzere psikoloji, sosyoloji,
antropoloji ve siyasal bilimler gibi birçok sosyal bilim dalında çeşitli
seviyelerde benimsenmektedir. Fiziksel çevre denilince ilk akla gelen coğrafya
disiplini bugün artık mekânsal (spatial) inceleme alamın diğer disiplinler
kadar siyaset alanıyla da paylaşmak durumunda kalmıştır. Nitekim Günel'in
belirttiği üzere başta doğal faktörler olmak üzere dış dünyanın canlılar,
dolayısıyla insan toplulukları ve bu toplulukların siyasal eğilimleri ve
organizasyonları üzerindeki etkileri inkâr edilemez. Günümüzde mekânsal
değişkenlerin siyasal davranışlar üzerindeki etkilerini ve siyasal eylemlerin
mekânsal dağılışlarım ele alan incelemeler, bunun için siyasal coğrafya (political
geography) terimini kullanmaya başladılar. Ancak,
bu kavramla önceleri coğrafyanın alt disiplini olan ve jeopolitik ve
Jeostrateji, uluslar arası politik coğrafya[3] gibi çok geniş çalışma
konularını kapsayan siyasal coğrafyadan farklı bir şeyin kastedildiği
belirtilmelidir. Siyaset araştırmalarında bu kavram, siyasal davranışın
mekândaki konumlanışı- m ve bölgesel dağılışını anlatmada kuşanılmaktadır.
Siyasal eylemin
mekân İle etkileşimini incelemede kullanılan bir başka kavram daha
bulunmaktadır: seçim coğrafyası (electoral geography). Bu kavram siyasal coğrafya konusunda yukarıda sözü edildiği gibi bir
kavramsal karışıklığa yol açmaması ve siyasal davranış kavramını oy verme veya
seçim davranışına indirgeyerek tanımlaması bakımından daha kullanışlı görünmektedir.
Dolayısıyla burada, seçim davranışının mekânsal analizini ifade etmek üzere
seçim coğrafyası teriminin kullanılması tercih edilmiştir.
Seçim coğrafyasının kapsamı dahilindeki sosyal ve ekonomik değişkenlerle,
siyasal davranış arasında nasıl bir ilişkinin bulunduğu, daha önce vurgulandığı
gibi. sadece coğrafyacıların değil, başta siyaset bilimciler olmak üzere birçok
sosyal bilimcinin üzerinde durdukları konular arasında yer almaktadır. Son
yıllarda Batılı ülkelerde yapılan seçim analizleri kapsamında mekânsal
değişkenlerin oy verme davranışı üzerindeki etkisi de güncel tartışma konulan
arasına girmiştir[4].
Disiplinler arası bu merak ve çabaların sözü geçen konuya yönelmesi sonucunda
mekânsal değişkenlerin oy verme davranışı üzerindeki etkisini inceleyen araştırmacılarca seçim araştırmalarında mahalle
etkisi, yerel etki ve bölgesel etkisi gibi mekânsal ya da coğrafi değişkenler
değerlendirilmeye başlanmış, bu kapsamda modeller ortaya konulmuştur[5].
Dolayısıyla, daha önce söz konusu edilemeyen seçimlerin makro seviyede mekânsal
analizlerinin yapılmasına imkân veren yeni bir araştırma alanın açılmasına
katkıda bulunulmuştur.
Genel anlamda seçim coğrafyası (electoral geography), yöneten ile
yönetilenler arasındaki ilişkinin mekânsal dağılışı, bu dağılımı etkileyen
bileşenlerini, temsil durumunu, bölgesel farklılıkları ve nedenlerini
araştıran bir disiplindir. İlk çalışmalar 1913'de Fransa'da Andre Siegfried tarafından yapılmıştır. 1918'de Cari Sauer Amerika'da "congressional districts"i belirlemiştir. Teknolojik imkânların gelişmesiyle
birlikte, 1970'lerde Rokan (1970), McPhail (1971), Busteed (1975), Taylor
(1978) ve Johnston (1979), ilk seçim coğrafyası çalışmalarını yapmışlar ve oylamanın
coğrafi kalıplarını (geographical patterns of voting) çıkarmışlardır.
Son yıllarda ise, seçlnı coğrafyası alanındaki yayın ve toplantılarda politik
bilimciler ve coğrafyacılar tarafından çalışma başlıklarında mekânsal model (spatial model) terimi sıkça kullanılmaya başlanmıştır. Bu model özellikle seçimlerin
analizinde kullanılmaktadır[6].
Seçimlerin analizinde kullanılan bu mekânsal modellerin geliştirilmesinde bazı teknolojik yeniliklerin katkısından hemen bahsetmek gerekir. Çünkü sözünü ettiğimiz türden inceleme ve araştırmalar, bilişim teknolojisindeki ilerlemelerin bu alana girmesinden sonra mümkün olabilmiştir. Bilgisayar ve internet teknolojisindeki hızlı gelişmelere bağlı olarak hazırlanan çok amaçlı bilgisayar yazılım ve programlan sayesinde seçimlerle fiziksel, sosyal ve ekonomik değişkenler arasındaki etkileşimi tespit etmek ve seçim haritaları çizmek gibi siyaset disiplininde daha önce hayalinin bile kurulamadığı imkânlar sağlanmıştır. Söz konusu teknolojik yenilikler yardımıyla hazırlanan seçim haritalarında bölgesel karakteristikler kapsamında seçim bölgelerinin oluşturulması veya belirlenmesi de olasıdır. Seçim coğrafyası analizlerinde çeşitli seviyelerde ve farklı amaçlarla kullanılan bu yeni yöntem; Coğrafi Bilgi Sistemleri (GIS-Geographic Information System) olarak adlandırılmaktadır.
2. Coğrafi
Bilgi Sistemleri ve Seçim Coğrafyası Çalışmalarındaki Rolü
Bilindiği üzere
2000'li yıllar, birçok bilim adamı tarafından büyük yönelimler (megatrends) çağı olarak ilan edilmiştir. Bu yeni yönelimlerin temelinde bilgi-işlem;
yani,
bilgi teknolojisi yatmaktadır. Bilişim
teknolojisinin gelişmesine paralel olarak yaygınlaşan ve popülerlik kazanan
teknolojilerden biri de konuma bağlı bilgi sistemleri veya Coğrafi Bilgi
Sistemleri (GIS-Geographic Information System) teknolojisidir.
Bilgisayar teknolojisindeki gelişmeler sayesinde grafik (graphic) ve grafik-olmayan (non-graphic) bilgiler bir
veri tabanı sistemi içerisinde ilişkilendirilmiş ve sonuçta birtakım yeni bilgi
sistemi uygulamaları ortaya çıkmıştır. Konumsal bilgi sistemleri uzay
referanslı koordinat bilgisine dayalı sistemler olup; planlamadan sağlığa,
mülkiyetten turizme, ticaretten güvenliğe, eğitimden ulaşıma kadar mutlak
konum bilgisine ihtiyaç duyan[7]
birçok sektör ve mühendislik, sağlık ve sosyal bilimler gibi birçok bilim dalı
CBS
(GIS) teknolojisini yöntem olarak
kullanmaktadırlar.
Konumsal Bilgi
Sistemleri (Spatial Information Systems) olarak da
nitelendirilen Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS),
yeryüzündeki nesneleri ve bu nesnelerin birbirleriyle olan ilişkilerini
(topoloji) açıklamak üzere geliştirilmiş bilgi teknolojilerinden biridir. Bu
sistem, tanımlanan mekâna ilişkin semantik bilgi (tanımlayıcı bilgi, öznitelik
bilgisi, sözel bilgi, tematik bilgi gibi) ile konum bilgisi ve bileşenlerinin
tarih ve zaman bilgisini de İçine alan bir bilgi sistemidir. Bu
kapsamıyla CBS, çok sayıdaki karmaşık bilgi türlerinin birikimsel analizine
imkân veren son derece kullanışlı teknolojik bir yenilik olarak sosyal
bilimlerde de büyük bir boşluğu doldurmuş olmaktadır. Nitekim daha önceleri
mevcut tekniklerle mümkün olmayan verilerin tarih ve mekân bilgisini de
içerecek şekilde analizi, sosyal bilimler adına arayıp da bulunamayan bir
fırsattır. Bu sayede sınırsız sayıdaki değişkenin analizinde eksik olan zaman
ve mekânın bilgisi tamamlanarak rasgelelik ve yanılma olasılığının nispeten
azaltıldığı sonuçlara ulaşmaya imkân sağlanmış olmaktadır.
CBS teknolojisi ile ilgili çalışma alanlarından biri de seçim coğrafyası veya "seçim bilgi sistemi" İncelemeleridir[8]. CBS teknolojisi günümüzde pek çok alanda olduğu gibi seçim coğrafyası çalışmalarında da bilgileri sınıflandırma ve analiz etmede birtakım kolaylıklar sağlamaktadır. CBS'nin konumsal analiz kapasitesi ile değişik veri gruplarından çeşitli istatistiksel sonuçlar üretmek, buna bağlı olarak sosyo-ekonomik yapı hakkında alternatif kararlar vermek daha kolay ve pratik hale gelmektedir. Coğrafi sınırlar dâhilinde her türlü seçim sonucunu ve diğer sosyo-ekonomik değişkenleri veri tabanına aktarmak ve haritalamak mümkündür[9]. Böylece gerek bölgesel ve gerekse ulusal düzeyde çok sayıda seçim haritaları üretmek, belirlenen karakteristikler kapsamında seçim bölgeleri oluşturabilmek ve seçimler üzerinde etkili değişkenleri ve bunlar arasındaki ilişkileri gözlemlemek olası hale gelmektedir. Gördüğü işlevlere bakarak CBS'nin seçim haritalama araştırmaları için bundan sonra en az diğer alanlar kadar vazgeçilmez bir yere sahip olacağından söz edilebilir.
CBS'de çalışma süreci doğru ve güvenilir verilerin toplanıp bir veri
tabanının oluşturulmasıyla başlar. Veriler yeryüzü referanslı grafik objelerle
bağlantılı olmalıdır. Dolayısıyla çalışmanın en önemli öğeleri doğru veri ve
amaca uygun harita altlıklarıdır. GIS oldukça güçlü analiz araçları sunar. Veri
tabanı yönetim ve sorgulama dilleri kullanılarak çok değişik filtre ve
seçimlerle amaca uygun sorgulama ve analizler yapılarak bunlar rapor, grafik ve
haritalara dönüştürülebilir[10].
Nihayet bir CBS sürecinin en son aşamasını amaca uygun olarak tasarlanmış
doğru, güvenilir, estetik, tematik haritalar oluşturur. İşte CBS'nin seçim
coğrafyası araştırmalarına en önemli katkısının da bu güçlü analiz ve
haritalama araçları[11]
ile sağlanan analiz teknikleri olduğu söylenebilir. Zira geniş bir mekâna
yayılan nicel ve nitel verileri üstelik de bunların çok sayıda değişkenle olan
ilişkilerini analiz ederek iç içe geçen birden fazla harita katmanını aynı
harita üzerinde görebilme imkânı, ancak bu haritalar sayesinde mümkün
olabilmektedir. Daha açık bir ifadeyle, seçim coğrafyası incelemelerinde
tematik harita analizleri çalışmaların bel kemiğini yani temelini
oluşturmaktadır. Yani bir anlamda, tematik haritaların araştırmanın daha
sonraki analizleri için bir zemin hazırladığı söylenebilir. Elbette, bu yöntem
sayesinde hazırlanan haritalar üzerinden bazı istatistik değerlendirmelerin
yapılması da mümkündür. Veri tabanındaki veriler üzerinde çok değişik tür ve
sayıda istatistiksel hesaplama, grafik hazırlama ve bunları yorumlama imkânı
da bulunmaktadır.
CBS (GIS), ayrıca oy verme yerlerinin, politik bölgelerin ve sınırların belirlenmesi, mahalli gelişmelerin izlenmesi, seçmen kayıt analizi, politika kararlarını destekleme faaliyetlerinde de kullanılabilir. Gelişmiş ülkelerde sadece seçim sonuçlarının gösteriminde değil, seçim sınırlarının çiziminde (redistric- ting) ve siyasal ekolojik bölgelerin belirlenmesinde de CBS kullanılmaktadır. Buna karşın, ülkemizde, seçim sınırları anayasal olarak idari sınırlara göre yapılmakta olduğundan, seçim sınırlarının çizimi (redistricting) yerine seçim sonuçlarının gösteriminde son yıllardı bu teknoloji kullanılmaya başlanmıştır". Diğer bir ifadeyle, bu yöntem aynı zamanda kayıt; yani, verileri depolama avantajlarına da sahip olduğundan sistemde yer alan bütün siyasal içerikli kayıtların ve seçim sonuçlarının tutulması, korunması ve bazı politikaların üretilmesinde bir veri bankası işlevi görebilmektedir. Mesela, bu yöntem bir ülkede yapılan genel ve yerel seçimler, referandum ve plebisit gibi bütün seçimlerin sonuç ve verilerinin depolanması ve analizi için paha biçilmez bir değerdedir. Ayrıca bu veriler doğrultusunda ülke veya bölgenin siyasal ekolojisinin belirlenmesi ve seçim bölgelerinin yeniden çizilmesi ve böylece planlama ve politika üretimi konusunda bütün siyasal sistemlere büyük kolaylıklar sağlaması kuvvetle muhtemeldir.
3. 2007 Referandumu Örneğinde CBS Ortamındaki Tematik Harita Türleri
Yukarıda coğrafi
bilgi sistemleri ve seçim coğrafyasındaki kullanımına ilişkin genel bir değerlendirmeye
yer verildikten sonra, bu kısımda CBS ortamında tematik harita türleri ve
hazırlanışına değinilecektir. Bu çalışmada, tematik haritaların hazırlanışını
göstermek üzere Türkiye'de yapılan en son seçim ve dolayısıyla güncel olması
nedeniyle 2007 Referandumu, örnek seçim olarak alınmıştır. Bununla birlikte,
sadece son haritada zaman açısından bir karşılaştırma yapmak üzere 1988
referandumu katılım oranına yer verilmiştir. 2007 referandum seçimine alt
Türkiye genelinde toplam 81 İle ait seçime katılma oranı, geçerli oy sayısı, "evet" ve "hayır" oy oranlan veri tablosuna
girilmiştir. Mapinfo Professional yazılımı üzerinde 2007 referandumuna alt bir
veri tabanı oluşturularak, dijital Türkiye iller haritası üzerinde uygulanabilir
ve analiz edilebilir tematik harita örnekleri oluşturulmuştur.
Tematik
haritalar, doğru ve sağlıklı olduğu sürece var olan bütün nicel veya nitel
verilerin grafik nesneler üzerinde gösterilmesine imkân sağlayan son derece
kullanışlı harita biçimleridir. CBS ortamına aktarılmış ve grafik nesnelerle
ilişkilendirilmiş seçim veri tabanına ait verilerle, hem doğrudan tek
değişkenli, hem çok değişkenli, hem de çeşitli filtre, sorgu, hatta topolojik
bağlantılarla oluşturulmuş ve ikincil verilerinin işlendiği çok sayıda tematik
harita yapılabilir. Bunun İçin öncelikle, sağlam kaynaklardan elde edilen doğru
verilerin
Şekil. 1'de görüldüğü biçimde veri tabanına
aktarılması gerekmektedir.
Şekil 1. 2007 Referandumu Veri Tablosu
Tematik haritalar, verileri
göstermenin ve analiz etmenin en güçlü araçlarından biridir. CBS ortamında
mekânsal veri ile çalışırken verinin niteliğine, zamanına ve sunuluş biçimine
ilişkin yapılan sorgulamalar, filtreler ve değişik istatistik yöntemlerle
analitik, konumsal ve zamansal karşılaştırmalar veren tematik haritalar elde
edilir. Tematik harita ile aynı veriyi çok değişik şekillerde ve farklı
değişkenlerle bir arada göstermek mümkündür. Veri tabanındaki bilginin
değişmesine paralel olarak haritadaki verilerin sunuluş biçimleri ve görünümü
de otomatik olarak değişebilir. Ancak, hangi veri veya analiz türünde hangi
tematik harita türünün kullanılması gerektiği bilgisi önemlidir[12].
Mapinfo Professional yazılımındaki tematik harita yapma komutu tablosunda yedi
temel tematik harita yapma türü bulunmaktadır. Bu haritalar; Aralık Tanımlı (Rarıges), Sütun Grafik (Bar Charts), Daire Grafik (Re Charts), Büyüyen (Graduated), Nokta Dağılış (Dot Density), Bireysel (Individual) ve Grid
harita türleri olarak isimlendirilmektedirler[13]. Verileri farklı biçimlerde
sunan bu haritaların her biri değişik amaçlar için kullanıma daha elverişlidir.
Aralık tanımlı, büyüyen, nokta dağılış, bireysel ve grid harita modelleri tek
faktörlü değişkenler için, çubuk ve pasta grafik ise iki veya daha fazla
faktörlü değişkenler için daha kullanışlı harita modelleri olarak
gösterilebilir. Haritada gösterilen değişkenin niteliğine bağlı olarak amaca
uygun tek bir harita seçimi yapılabildiği gibi, aynı harita üzerinde birden fazla
değişkenin ve dolayısıyla birbiriyle karşılaştırılmaları için birden fazla
harita seçeneklerinin tercih edilmesi de mümkündür. Bu sebeple, bu çalışmada
adı geçen harita biçimleri kullanım amacına göre tek değişkenli ve çok
değişkenli harita biçimleri olarak iki grupta değerlendirilmiştir. Ardından,
2007 referandumu sonuçlarına göre her iki harita modeli grubuna alt çeşitli
harita örnekleri üzerinde seçim coğrafyasına katkısı açısından birtakım
analizler yapmaya çalışılmıştır.
3.1. Tek Değişkenli Tematik Harita Biçimleri
(Model)
Yukarıda belirtildiği gibi, bu çalışmada aralık tanımlı,
büyüyen, nokta dağılış, bireysel ve grid olmak üzere toplam beş farklı harita türü, tek
değişkenli harita modeli kapsamında değerlendirilmiştir. Bu kısımda, sözü
edilen harita modellerinden aralık tanımlı ve grid türlerine ilişkin
örnekler sunulacaktır. Zira büyüyen (graduated) harita modeli, verinin
oranına göre sembolün büyüklüğünün değiştiği bir harita modeli olarak, bu
çalışmanın verilerinin gösteriminde kullanışlı olmadığı İçin yer verilmemiştir.
Aynı şekilde, renk tanımlı bireysel harita modeli de, yine veri
büyüklüklerinin her birinin farklı renkte gösterilmesinden ötürü referandum
için pek kullanışlı bir harita modeli değildir. Bunun yanı sıra renkli olmayan
basımlarda renkler arasındaki farkın ortadan kaybolması ve tonlamaya elverişli
olmaması nedeniyle de bu çalışmada harita örnekleri kapsamına alınamamıştır.
Zaten bireysel harita modeli görüntü olarak aralık tanımlı harita modeline benzerler.
Aralarındaki tek fark, bireysel harita modelinde aralık yerine haritadaki her
il veya coğrafi biriminin farklı bir renkte gösterilmesidir. Tek değişkenli
tematik harita modellerinden biri olan nokta dağılış harita modeli ise,
tekrarı önlemek üzere birden fazla harita modelinin tek harita üzerinde
verildiği haritalarla birlikte kullanıldığından, örnekleri çok değişkenli
harita modelleri içerisinde gösterilmiştir. Bu itibarla bu kısımda, sadece
aralık tanımlı ve grid harita modelleriyle ilgili açıklamalara yer verilmiştir.
Aralık tanımlı (ranged) tematik harita tipindeki
haritalar verileri, belirli aralıklarda sınıflayarak veren harita modelidir.
Her aralıktaki değerler belli bir renk veya stilde gösterilirler. Aralık
tanımlarım da değişik metotlarla hesaplamak mümkündür. Aralık tanımlı
haritalarda genellikle aşağıdaki aralık hesaplama yöntemleri kullanılır[14]:
1. Eşit Sayı
(Equal Count): Her aralığa eşit sayıda kayıt konur.
2. Eşit Aralık (Equal
Ranges): Her aralığı eşit büyüklükte hesaplar.
3. Doğal Kırılma (Natural
Break): Her aralık değeri birbirine yakındır (Her aralığın ortalaması bu
aralıktaki değerlere yalandır).
4. Standart Sapma
(Standart Deviation):
Aralıklar ortalama değeri ve standart sapma aralığını
İçerir.
5. Kuyruklama (Quantiling): Aralıklar yüzde
olarak dağılırlar.
6. Tanımlı Aralık
(Custom Ranges): Aralıkları İsteğe göre tanımlanır.
Bu yöntemlerin her biri, amaca
uygun olmak şartıyla, aym veri üzerinde dahi ayn ayrı denenerek
tanımlanamayacak kadar çok sayıda harita üretilebilir. Burada sadece eşit
sayılı aralık tanımlı tek bir harita örneğiyle yetinilecektir.
Şekil 2'de
Maplnfo programı ile hazırlanan ve Türkiye 2007 referandumu "evet
oyu" oranlarının dağılımını veren bir harita görülmektedir. Cumhurbaşkanının
görev süresine, halk tarafından seçilmesine, genel seçimlere ilişkin bazı
anayasa değişikliklerinin kabul edildiği 21 Ekim 2007 Referandumunun "evet
oyu" dağılımım gösteren grafik niteliğindeki bu harita, seçim sonuçlarının
ulusal ve bölgesel olarak gözlenebilin esi bakımından son derece kullanışlı
bir yöntem olarak görünmektedir. İllerin "evet" oy oranının % 68,95
olarak belirlendiği ülke ortalamasının[15] altında veya üstünde oy
oranına sahip oluşlarına göre birbirleriyle karşılaştırılmak suretiyle
bölgeler arası farklılıklara ve seçim coğrafyasına dair bazı değerlendirmeler
yapılabilir. Mesela bu haritaya göre, 2007 Referandumu'nda "evet" oy
oranı bakımından Türkiye'de Bata Anadolu, Orta Anadolu ve Doğu Anadolu olmak
üzere birbirinden bariz bir biçimde ayrılan üç farklı seçim bölgesinin var
olduğu gözlenmektedir. Yine 2007 Referandumu'na göre "evet" oy
oranının Türkiye'nin Batısından Doğusuna doğru bir artış gösterdiğinin
gözlenmesi ve özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin en yüksek
"evet" oy oranına sahip bölge olduğunun saptanması, bu yöntemin seçim
bölgelerinin belirlenmesinde de birtakım analiz ve yorum olanakları
sağlayabildiğini ortaya koymaktadır. Harita üzerindeki lejantta bütün
aralıklarda yer alan il sayısının dahi görülebilmesi, bu haritaların
avantajları arasında sayılabilir. Ayrıca bu harita pencereleri üzerinden
verilerin analizi için bazı istatistik hesaplamaların yapılmasının da mümkün
olduğu ifade edilmelidir.
Bu kapsamda yer
alan bir başka tematik haritalama modeli de, "grid" ha- ritalama
tekniğidir. Çok önemli ve çarpıcı alansal dağılışlar ve ilişkiler ortaya
çıkaran bu haritalama tekniğinde herhangi bir değişkene ait sıcak ve soğuk
alanlar (hot spot) ortaya çıkarılır. Diğer renk tanımlı alansal dağılış
gösteren tematik haritalarda sınırlar, genellikle kesin olarak belirlenir veya
sınırlarda keskin değişiklikler oluşur. Ancak gerçek hayatta olduğu gibi bazı
değişkenlerin etki alanlarım kesin sınırlarla çizmek mümkün olmadığı gibi,
sınırdan sınıra olan değişiklikler daha yumuşak geçişler içerebilmektedirler.
Grid haritaları bu etkiyi bırakmaları açısından önemlidir. Şekil 3'de 2007
Referandu- mu'na ait oyların sıcak ve soğuk yoğunlaşmaları grid yöntemiyle
haritalan- mıştır. Harita siyah-beyaz tekniğine dönüştürüldüğü için bu etki
fazlaca his- sedilmeyebilir. Ancak yukarıda verilen Şekil 2'nln verilerinin
grid ile hazırlanmış biçimi olduğu hatırlatılırsa, haritanın anlaşılması
kolaylaştırılmış olur. Türkiye'nin en batısı en soğuk "hayır"
oylarının nispeten en yoğun olduğu bölgeyi oluştururken, ülkenin doğusu ve
güneydoğusu "evet" oylarının en yoğun olduğu en sıcak bölgeyi meydana
getirmektedir. Haritada özellikle Tunceli, Kütahya, Konya, Aksaray, Sakarya ve
Yozgat gibi iller üzerinde oluşan soğuk ve sıcak adacıklar dikkat çekicidir.
Şekil 3. Grid
Yöntemiyle Elde Edilmiş Tematik Harita Örneği: 2007
Referandumu "Evet
Oyu" Yoğunluk Haritası
Şekil 4. Grid Yöntemiyle Elde Edilmiş Tematik Harita Üzerine 3 Boyutlu Yüzey
Ağlarının Giydirilmesi: 2007 Referandumu "Evet" Oy Oranlarının
Yoğunluk Dağılımı
Grid haritasını, aynı
zamanda, yüzey ağları modeline çevirmek mümkündür. Bu şekilde genelin
dağılışından ayrılan çok bariz farklılıkları üç boyutlu yükselti veya kara
delikler olarak izlemek mümkündür (Şekil 4). Bu haritada özellikle göze çarpan
Kütahya, Konya, Sakarya. Yozgat ve Kayseri yükselimle- ri ve Tunceli kara
deliğinin oldukça belirgin oluşudur. Görüldüğü üzere, Güneydoğu Anadolu
Bölgesi yüksek, Ege Bölgesi ve Trakya ise nispeten düşük platformlardır. Buna
göre, söz konusu tematik harita tipi de seçimlerin coğrafi analizleri için
işlevsel görünmektedir.
Şekil 5'de görüldüğü üzere, grid tekniğiyle hazırlanan tematik haritanın alansal gride dönüştürülerek benzer eğilimlerin birleştirilmesi ve alansal sınırların yeniden belirginleştiği haritalar da elde etmek mümkündür. Bu haritada Doğu ve Güneydoğu bölgelerinin yanı sıra. Batı Marmara ve Ege Bölge- si'nde ortaya çıkan belirgin farklılık bariz bir biçimde izlenmektedir.
Benzer alanların birleştirilmesiyle
elde edilen alansal grid haritasında genel dağılışı ve yine bu haritadan güney-kuzey,
doğu-batı doğrultularında ülkenin 2007 Referandumundaki oy ve-me davranışına
dair bir profilini çıkartmak mümkündür. Şekil 6'da Türkiye'nin Doğusu İle
Batısı doğrultusunda alınmış bir referandum profili görülmektedir. Ülkenin
batısından doğusu na doğru "evet" lehine bir yükselme görülürken.
Ankara ve Tunceli noktalarında genel eğilime ters ciddi düşüşler olduğu
gözlenmektedir. Böylece bu tür harita ve grafikler sayesinde genelden ayrılan
veya ona ters düşen bölgeleri tespit etme imkânına sahip olunmaktadır.
3.2. Çok
Değişkenli Tematik Harita Biçimleri (Model)
Daha önce belirtildiği üzere, tematik haritalar tek bir değişkene göre düzenlenebildiği gibi, birden fazla değişkeni veya çok faktörlü bir değişkeni aynı harita üzerinde görüntüleme olanağının bulunduğu haritalardır. Çok değişkenli tematik haritalar, aynı alanlara ait birden fazla verinin veya birden fazla faktörlü değişkenlerin karşılaştırılabilmesi için doğrudan harita üzerinde sülün grafik veya daire grafiklerin oluşturulmasıyla yapılabilir. Zira bazen aynı harita üzerinde birden fazla veri tipine veya birden (azla harita türüne göre tematik harita oluşturmak gerekebilir. Mesela, referandumda "evet" ve "hayır" oylarının birlikte verilmesine veya birden fazla partinin aldığı oy miktarlarının aynı harita üzerinde gösterilmesine ihtiyaç duyulabilir. Bu durumda, sütun veya daire grafikleri kullanılmaktadır. Prensip olarak sütun grafik ve daire grafik aynı tür analizlerde kullanılabilen veri gösterim tipleridir. Her iki gösterim tekniğinde de birden fazla verinin görsel olarak karşılaştırılması söz konusudur. Derecelendirilmiş harita türünde toplam oy sayısına göre daire grafik büyüklükleri değişmektedir. Derecelendirilmemiş harita türünde ise bütün daireler aynı büyüklükte görünür. Yarım daire seçildiğinde de, bu objeler yarım daire şeklinde oluşmaktadır.
Şekil 7, her il üzerindeki
daire grafik, o ilin oy dağılımını göstermektedir. Daire dilimlerinden her
birinin büyüklüğü, dairenin renginin gösterdiği partinin o ilde aldığı oy oram
ile doğru orantılıdır. Aynı zamanda daire büyüklüğü, daire grafik oluşturmada
kullanılan sahadaki toplam büyüklük ile doğru orantılıdır.
Şekil 7"deki harita, hem "evet" hem de "hayır" oylarının aynı harita üzerinde daire grafik modeline göre gösterildiği bir tematik harita örneğidir. Bu tematik harita tipinde vurgulanması gereken diğer bir önemli nokta, daire grafiğinin derecelendirilmiş (graduated) olarak verilmiş olmasıdır. Yani, dikkat edilecek olursa dairelerin büyüklükleri oy oranının büyüklüğüne göre değişiklik göstermektedir. Bu özelliğiyle bu tip tematik haritalar, seçim coğrafyası çalışmaları için il ve bölge düzeyindeki oy oranının ve dolayısıyla seçmen sayısının büyüklüğü gibi bazı çok önemli ip uçları sunduğu görülmektedir. Böylece bu tekniğin oy oranı ve seçmen sayısı büyüklüğü bakımından İller arasında bir sıralama yapma İmkânı verdiğinden söz edilebilir. Öncelikle İstanbul, bunun ardından Ankara ve İzmir'in üzerinde bulunan daire grafiğin büyüklüğü bu açıdan dikkat çekicidir.
Tek
değişkenli harita modelleri bahsindeki açıklamalardan hatırlanacağı gibi, nokta
dağılış haritaları tek değişkenli harita türleri arasında yer almasına karşın,
tekrarı önlemek üzere çok sayıda harita seçeneklerinin bir arada kullanıldığı
haritaların açıklanması amacıyla bu kısımda ele alınmıştır. Nokta yoğunluk
haritaları, yoğunluk verilerini harita üzerinde İfade etmek için renk kullanmak
yerine noktalar ile taramanın gerektiği durumlarda kullanılmaktadır. Örneğin
nüfus yoğunluğu haritasının oluşturulması için her 100 insan için 1 nokta
koyarak Türkiye haritası üzerinde nüfus dağılımı gösterilebilir. Bu teknikte 1
noktanın ifade ettiği insan sayısının büyüklüğüne göre daha sık veya daha
seyrek bir dağılım elde edilmektedir. Aşağıdaki haritada veri tabanına girilmiş
olan 2007 nüfus sayımına göre elde edilen Türkiye nüfus dağılış haritası ile
2007 referandumu çift değişkenli (evet-hayır oy oranları) daire grafik
haritası birlikte gösterilmiştir.
Şekil 9"daki
haritada İse; aralık tanımlı (2007 Referanduma seçime katılma oranlan), çift değişkenli (evet-hayır oy oranlan)
daire grafik haritası ve nokta değerli nüfus dağılış katmanları olmak üzere üç
ayrı tematik harita türü aynı harita penceresi üzerinde verilmiştir. Birbirinden
farklı veri veya değişkeni farklı gösterimlerle sunan haritalar yerine, birden
fazla sayıda değişken ve harita tipinin aynı harita üzerinde birleştirilmesi,
değişkenler arasında bir karşılaştırma ve aralarındaki ilişkileri
gözlemleyebilme olanağı sağlamaktadır. Bu sebeple, çok sayıdaki değişken
arasındaki ilişkileri gözlemlemek üzere bu tür haritaların avantajlarından
yararlanılabilir. Nitekim Şekil 9'daki gibi harita ile katılım oranı ile "evet" ve "hayır" oy oranları arasında
herhangi bir ilişkinin veya orantının var olup olmadığı rahatlıkla gözlemlenebilir.
Çok faktörlü değişkenleri
harita üzerinde göstermede farklı değişkenleri karşılaştırmak üzere, daire
grafiğin kullanıldığı her yerde sütun grafiğin kullanımı da mümkündür. Şekil 10'da aralık tanımlı 2007 referandumu katılım oranlan katmanı, nokta
değerli 2007 nüfus dağılış katmanı ve çift değişkenli "evet" ve "hayır" oy miktarı verilerini
gösteren harita katmanları aynı haritada birleştirilmek suretiyle sütun grafik
katmanı olarak yeniden oluşturulmuştur. Bu harita biçimi, "evet" ve "hayır" oyları ile seçime katılım
oranı arasında herhangi bir ilişkinin olup olmadığını görebilmek açısından
seçim coğrafyası İçin son derece işlevsel görünmektedir. Bir önceki haritanın
verilerinin sütun grafik tekniğiyle yeniden oluşturulduğu bu haritada, sütun
grafiklerin önceki haritaya nazaran görsel açıdan daha seçkin olarak
göründükleri ifade edilmelidir.
Şekil 10. Çok Değişkenli Sütun Grafik Tematik Haritaya örnek: 2007 Referandumu
"Evet-Hayır" Miktarları ve Katılım Oranlarının İller Bazında Dağılımı
Sütun grafiklerde zamanı bir
değişken olarak kullanmak da mümkündür. Şekil 11'de bir önceki haritadan farklı
olarak sütun grafikler, 2007 referandumu katılım oranının, bundan bir önceki
1988 referandumu ile karşılaştırmak üzere kullanılmıştır. Bu şekilde
hazırlanan haritalarla değişik dönemlerde yapılan seçim veya referandumların
çeşitli değişkenler açısından gösterdikleri farklılıkların bir karşılaştırması
yapılabilir. Mesela mevcut harita, bütün iller düzeyinde ve "evet" oy
oranının yüksek olduğu İller seviyesinde dahi, 1988 referandumu katılım
oranının 2007 referandumuna nazaran daha yüksek olduğunu ortaya koyması bakımından
seçim coğrafyası çalışmaları İçin dikkate değer bir imkân sağlamış olmaktadır.
Bilişim teknolojisindeki yenilikler, doğrudan bilgi birikiminin
artmasına olduğu kadar bilginin toplandığı ve analiz edildiği bazı yöntem ve
tekniklerin gelişmesine de katkıda bulunmaktadır. Bilimsel bilginin üretilmesi
alanına da giren teknoloji, daha önce ya oldukça zor olan veya zaman gerektiren
işleri kolaylaştıran bazı yöntem ve tekniklerin geliştirilmesine yol açmıştır.
Coğrafi Bilgi Sistemleri, birçok disiplinde uygulama alam bulan bu yeni yöntemlerden
biridir. CBS bilhassa sosyal bilimlere geniş bir mekâna yayılan birimlere
ulaşmanın ve çok sayıda değişkenin etkilediği toplumsal olayların nedenlerini
araştırma imkânlarının sınırlılığı nedeniyle, daha önce pek olası görünmeyen
bazı işlerin ve makro düzeyde toplumsal analizlerin yapılmasında büyük
kolaylıklar getirmiştir. Nitekim çok sayıda nicel ve nitel değişkenin birbiriyle
olan ilişkilerini ortaya koyan birden fazla harita katmanını aynı harita
üzerinde görebilme imkânı, bu haritalarla mümkün olabilmiştir. Söz konusu
alandaki yeniliklerin seçim coğrafyası gibi yeni birtakım alanların keşfedilmesinde
de etkili olduğu söylenebilir.
Siyaset alanında en somut konu seçimler; en somut veriler ise seçim sonuçlarıdır,
denilebilir. Çünkü siyasetin niteliği; çoğu kez, bu alandaki verilerin
rakamsal olarak ifade edilmesi kadar, istatistiksel olarak hesaplanması ve
depolanması imkânlarını da kısıtlamaktadır. Dolayısıyla seçim sonuçlan CBS ve tematik
haritalar için en kullanışlı siyasal nitelikli veriler olarak nitelendirilebilir.
Ayrıca seçmen sayısındaki ve seçim kayıtlarındaki hızlı büyüme, bu verileri
depolayabilecek gelişmiş veri tabanlarına olan ihtiyacı her geçen gün
artırmaktadır. Bunun yanı sıra, gerek akademik çevrede ve gerekse toplumun
siyasetle ilgilenen bütün kesimlerinde seçimlere ve seçim sonuçlarına yönelik
dikkatlerin ve anlama çabasının hep var oluşu, seçim coğrafyası araştırmalarının
işini kolaylaştırmak üzere CBS teknolojisinin İmkânlarından yararlanmayı
gerekli kılmıştır.
Coğrafi Bilgi Sistemlerinin, kendisi gibi oldukça yeni bir alan olan
seçim coğrafyası çalışmalarına sağladığı yararlar sayılamayacak kadar çoktur.
Öncelikle bu yöntem, hem seçim sonuçlarına ilişkin veri tabanının oluşturulmasını;
hem de seçim sonuçlarının bir harita üzerinde görsel olarak sergilenmesini
temin edebilmektedir, ikinci olarak, seçim sonuçlan ile bu sonuçlar üzerinde
etkili olduğu düşünülen değişkenlerin mekândaki dağılımlarım beraber görme
olanağı sağlamaktadır. Son olarak, çok sayıdaki değişkenin aynı harita üzerinde
dağılımını görmeye müsaade ederek değişkenler arası ilişkilerin saptanmasına
hizmet etmektedir. Bu yöntemde, üstelik değişik türdeki değişkenler için farklı
biçimleri kullanılan tematik harita türlerinin birkaçı aynı harita üzerinde
görülme imkânına sahip olduğu için, daha önce yapılamadığı kadar çok sayıdaki
faktörün birbiriyle ilişkisini farklı harita seçenekleriyle gözleyebilme
şansını yaratmıştır. Mesela grid harita tipi, daha önce hiçbir teknikle
sağlanamayan verilerin gösteriminde kesin çizgiler yerine daha yumuşak
geçişlerle etki alanlarının görülmesini temin etmesi bakımından bilhassa
sosyal bilimlere büyük bir yenilik getirmiştir. Bu teknik sayesinde etkinin
alam, yoğunluğu, belirli bölgelere olan uzaklığı veya yakınlığına göre
tespitler yapmak mümkün olmaktadır.
Ayrıca bu yöntem
sayesinde mevcut bilim paradigmasında sık tartışılan bilgide eksik olan zaman
ve mekân kavramlarının analizlere dâhil edilmesi gibi büyük bir gelişmeye imza
atılmış olmaktadır. Buna istinaden, CBS ile belirli dönemlerde yapılan bütün
seçim sonuçlarını birbiriyle karşılaştırmak suretiyle seçimler arasındaki
birtakım benzerlik ve farklılıkların zaman açısından tespitine; seçim
sonuçlarının 11 çapında, bölgesel ve ulusal olarak üç
ayrı seviyede gözlenmesiyle de
mekân açısından analizine İmkân tanınmış olmaktadır. Böylece seçim
coğrafyasına ilişkin il, bölge ve ulus seviyesinde birtakım karakteristiklerin
belirlenmesini olası hale getirmektedir. Buna paralel olarak,
karakteristiklerin tespit edilmesine ve buna paralel olarak bölgeler- arası
farklılıkların gözlenerek bir seçim coğrafyası modelinin oluşturulmasına
yardımcı olabilmektedir.
Harita
türlerinin ele alman değişkenin niteliğine ve araştırma amacına uygunluğu
bakımından birbirine üstünlüklerinin bulunmasına rağmen, değişkenler arası
İlişkileri izah etmede çok değişkenli ve birden fazla tematik harita tipinin
bir arada kullanıldığı haritaların seçim coğrafyası çalışmaları için oldukça
kullanışlı oldukları görülmektedir. Nitekim 2007 Referandumu'- nun analiz
edildiği bu çalışmada, haritalardan "evet"
ve
"hayır" oylarının aynı harita üzerinde
üstelik derecelendirilmiş daire ve sütun grafik olarak ve nüfus dağılışına göre
gösterildiği haritaların, seçim coğrafyası araştırmaları için daha önce
yapılamayan türden bazı analiz fırsatları sunduğu görülmüştür. Keza, seçime
katılma oranım gösterir bir harita üzerinde "evet"
ve
"hayır" oy oranlarının dağılımını
birlikte gözlemleyebilmek, bütün seçim araştırmaları için bulunmaz değerdedir.
Değişik dönemlerde yapılan referandumların çeşitli nitelik ve değişkenler
kapsamında aynı harita üzerinde karşılaştırılabilmesi ve bunun mod, aritmetik
ortalama ve standart sapma gibi temel istatistiksel hesaplamalarla analiz
edilmesi de aynı ölçüde kıymetlidir. Bütün bunlara paralel olarak, söz konusu
işlemlerin il, bölge ve ülke düzeyinde birtakım değerlendirmeleri de olası
kılması gerek akademik ve gerekse yönetim ve planlama alanlarında siyasal
rejimler için son derece önemli katkılar sağlayabileceğini düşündürmektedir.
CBS'de dünyayı tematik haritalarla anlatma ve analiz etmenin kapsamı hayal gücüyle sınırlıdır denilebilir. Ancak CBS, verilerin sadece tematik harita üzerinde gösteriminden ibaret bir yöntem değildir. Haritalama ile ilgili pek çok İşlem yapılmaktadır. Ayrıca tematik haritalar, üzerinde birtakım istatistiksel analizler yapılması için bir zemin olarak kabul edilebilirler. Kısacası, tematik haritalar harita, İstatistik ve grafik olmak üzere nicel değerlendirmelerin bütün imkânlarına sahip bir yöntemdir. Bu yöntem, ülkenin gelişmişlik düzeyine ve ayrıntılı istatistik bilgilerinin varlığına bağlı olmak koşuluyla bir şehir veya bölgedeki en küçük birim olan haneye kadar ayrıntılı kayıtların tutulmasına imkân verebilecek türden bir gelişmedir. Söz konusu imkânlar kapsamında bütün seçim dönemlerini, bu seçim dönemlerinde etkili olduğu düşünülen değişkenleri, değişkenlerin etki alanlarını ve bu değişkenlerin birbiriyle ilişkilerinin istatistik analizlerini yapmayı ve bunları grafiklerle göstermeyi mümkün kılmaktadır.
Seçim
coğrafyası araştırmaları için çok yararlı bir yöntem olarak görünmesine rağmen
CBS'nin kullanımında dikkat edilmesi gereken bazı sakıncalarının bulunduğundan
söz etmek gerekir. Bu yöntem esasen doğru ve güvenilir istatistiksel verilerle
işlediğinden, gelişmiş bir veri tabanı ve istatistik! bilgi birikimine
gereksinim duymaktadır. Uzman kişi ve kurumlar tarafından ileri tekniklerle
toplanmış kapsamlı ve güvenilir veriler olmadan, yöntemin uygulanması söz
konusu değildir. Sağlıklı analizlerin yapılabilmesi için verilerin sağlam ve
güvenilirliği kadar amaca uygun harita tipinin de doğru olarak belirlenmesi
gerekmektedir. Araştırmanın amacına uygun olmayan harita modelinin geçerli ve
güvenilir sonuçlara ulaşamayacağı ortadadır. Keza, Mark Monmonler'in How to Lie With Maps (Haritalarla Nasıl Yalan Söylenir?) adlı eserinde belirttiği gibi bu haritalar "öyle bir harita ki;
aynı durumu ifade etmek veya aynı veriyi göstermek için, üzerinden
tanımlanamayacak kadar çok harita üretilebilir"10. Dolayısıyla,
bu haritaların bilime katkı sağlamak üzere doğru amaçlar için ve doğru olarak
kullanılmasının sağlıklı araştırmaların yapılabilmesi için temel şart olduğunu
belirtmek gerekir.
Haritaların hazırlanmasında doğru
ve isabetli yazılım ve kartografik estetik prensiplerin gözetilmesi de dikkat
edilmesi gereken hususlardan biridir. Ayrıca, bu yöntemin sosyo-politik
değişken ve nesnelerin tamamının sayısal- laştırılmasının imkânsızlığı ve insan
unsurunun bu rakamlar arasında kaybolmasının neden olabileceği bazı
dezavantajlarının bulunduğundan söz edilmektedir. CBS'nin genel kapsamlı
verilerle makro düzeyde analizler yapmasının İnsan ve sosyal çevrenin ihmal
edilmesine yol açtığı, yine bu eleştiriler arasında yer almaktadır. CBS
yöntemine yöneltilen bu eleştirilerde haklılık payı bulunmakla birlikte, doğru
kullanılmadığı sürece bütün yöntem ve tekniklerin buna benzer sakıncaları
olduğu hatırlanmalıdır. Bu nedenle, yöntem daha önce yapılması mümkün olmayan
makro analizlere ve değişkenler arası etkileşimlerin İncelenmesine sağladığı
katkı nedeniyle bütün disiplinler için çok yararlı, büyük bir yenilik olduğu
kabul edilmelidir. Birçok alandaki bilimsel araştırma faaliyetlerine makro
analizler yapabilme ve dolayısıyla bütünü görebilme imkânı sağlayan bu oldukça
kullanışlı yöntemin eksikliklerinin, mikro seviyedeki analizler ile
desteklenmesiyle giderilebileceği düşünülmektedir.
Çınar. T.. "Yerel Seçimlerde Kent.
Büyüklüğü tie Oy Vermenin Yönü Arasındaki
İlişki: Türkiye Örneği 1963-1999". Ankara Üniversitesi
Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, S. 62/3 [Temmuz-Eylül) 2007, s. 141-165,
Günel, K., Coğrafyanın Siyasal
Gücü,
Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1994, İstanbul.
Kahraman, S. ve Kahraman, İ., İstanbul
Örneğinde Seçim Bilgi Sistemleri ve Seçim Coğrafyası", 4. Coğrafi Bilgi
Sistemleri Bilişim Günleri, 13-16 Eylül 2006 / Fatih Üniversitesi, İstanbul.
Oliver. J. E., "City Size And Civic Involvement In Metropolitan
America", American Political Science Review, Vol. 94, No. 2, 2000, s. 361-373,
Taylor, P. J. - Flint. C., "Political Geography", Rethinking Electoral Geography, 2000, England.
Uluğtekin, N. ve Bildirici, I. Ö„ Coğrafi Bilgi
Sistemi ve Harita, 6. Harita Kurultayı 3-7 Mart 1997, Ankara, s. 85-95.
Uluğtekin, N. ve Doğru, A. Ö., Coğrafi Bilgi
Sistemi ve Harita: Kartoğrafya, Ege CBS Sempozyumu, 27-29 Nisan 2005, İzmir.
Yomralıoğlu, T., Coğrafi Bilgi Sistemleri: Temel Kavramlar ve
Uygulamalar, 2000, Trabzon.
_______________ ; Maplnfo Professional Kullanım Kılavuzu V. 8, Başar Bilgisayar
Sistemleri ve İletişim Teknolojileri San. ve Tic. Ltd. Şti., 2005, Ankara.
[1] Yrd. Doç. Dr., Dicle Üniversitesi Fen-Edeblyat Fakül. Coğrafya Bölümü Öğretim Üyesi, skaradogan@yahoo.com
[2]Yrd. Doç. Dr., Fırat Üniversitesi. Fen-Edeblyat Fakültesi. Sosyoloji Bölümü Öğretim Üyesi, myesilorman@gmail. com
[3] Günel, K.. Coğrafyanın Siyasal Gücü. Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul, 1994. s. 21.
[4]Oliver, J. E.. "City Size And Civic
Involvement In Metropolitan America", American Political Science
Review.
Vol. 94. No. 2. 2000. s. 362.
[5] Çınar, T., "Yerel
Seçimlerde Kent Büyüklüğü İle Oy Vermenin Yönü Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği
1963-1999", Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler
Fakültesi Dergisi. S. 62/3 (Temmuz-Eylül) 2007, s. 143.
[6] Taylor. P. J. ve Elint, C., "Political Geography". Rethinking Electoral Geography. England, 2000. s. 237.
[7] Yomralıoglu.
T., Coğrafi Bilgi Sistemleri Temel Kavramlar ve
Uygulamalar. Trabzon. 2000, s. 33-36
[8] Günel. 1994. s. 21.
[9] Kahraman, S. ve Kahraman, İ., istanbul örneğinde Seçim Bilgi Sistemleri ve Seçim
Coğrafyası. 4. Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri, 13-16 Eylül
2006, Fatih Üniversitesi, İstanbul.
[10] Uluğtekin, N. ve Bildirici. î.
Ö.. "Coğrafi Bilgi Sistemi ve Harita", 6.
Harita Kurultayı. 3-7 Mart 1997, Ankara, s. 90.
[11] Kahraman ve Kahraman, 2006.
[12] Maplnfo Professional Kullanım Kılavuzu
VS. Başar Bilgisayar Sistemleri ve iletişim Teknolojileri San. ve Tic. Ltd.
Ştl, Ankara, 2005. s. 113.
[13] Maplnfo. 2005. s. 115.
[14] Maplnfo, 2005. s. 120.
